تحول رسانه با هوش مصنوعی پژوهش‌محور

محمدحسین فیروزی، مدیرگروه رسانه‌های جدید و فضای مجازی مرکز تحقیقات صداوسیما در یادداشتی نوشت:

نیروی جدید هوش مصنوعی برای تحول رسانه‌ها به میدان آمده است که عملکرد و قابلیت‌های آن بسیار گسترده و فراتر از تصور است. در گذشته، هوش مصنوعی تنها به تحلیل و تفسیر جهان می‌پرداخت، اما اکنون به مرحله‌ای رسیده که قادر است آن را به‌طور بنیادین تغییر دهد. هوش مصنوعی مولد، ابزاری توانمند و فرصتی بی‌نظیر برای تحول در زیست‌بوم رسانه، مدیریت راهبردی آن، بهینه‌سازی زنجیره ارزش محتوا و ارتقای کارایی در سازمان‌های رسانه‌ای در فضای رقابتی پرچالش است.

کاربرد‌های هوش مصنوعی در رسانه شامل موارد متعددی است که پیشرفت چشمگیری در سازمان‌های رسانه‌ای را رقم خواهد زد. این کاربرد‌ها عبارت‌اند از: برنامه‌ریزی و تحلیل هوشمند، خودکارسازی وظایف و بهینه‌سازی فرایندها، ارزیابی عملکرد فعالیت‌ها، پردازش پیشرفته داده‌ها در قالب‌های مختلف (متن، صوت و تصویر)، تولید خودکار محتوا، توزیع خودکار محتوا، ارزیابی و سنجش اثرگذاری مصرف محتوا و بازخوردها، افزایش تعامل با مخاطبان و ارتقای میزان رضایتمندی آنان، بهینه‌سازی فرایند‌های توزیع محتوا، بهبود و هدف‌گذاری تبلیغات، ارتقای کیفیت تصویر و صدا، شخصی‌سازی محتوا و صد‌ها کاربرد دیگر که هر یک در توفیق و اثرگذاری رسانه‌ها نقش اساسی دارند.

پیشران اصلی پیاده‌سازی هوش مصنوعی در سازمان‌های رسانه‌ای، در گرو تحقق معیار‌های آمادگی برای پذیرش این فناوری است. معیار‌های «آمادگی هوش مصنوعی» (AI Readiness) در این سازمان‌ها شامل داشتن راهبرد سازمانی (سیاست‌گذاری جامع)، تحقیق و توسعه، فرهنگ سازمانی (مدیران، پژوهشگران، کارشناسان، کارکنان و تولیدکنندگان)، سرمایه انسانی متخصص، مدیریت داده‌ها و زیرساخت مناسب است.

به‌کارگیری هوش مصنوعی، سیاستی انتخابی و داوطلبانه نیست، بلکه استفاده از آن در این عصر رقابتی، موضوعی راهبردی است. همه سازمان‌های رسانه‌ای باید از قابلیت‌های هوش مصنوعی در کسب‌وکارشان استفاده کنند. به نظر می‌رسد ارزش هوش مصنوعی در «ایجاد شایستگی» مهم‌تر از دستیابی به ابزار یا فناوری خاصی باشد.

با وجود پیشرفت‌های چشمگیر در رسانه‌های دنیا، در ایران استفاده از هوش مصنوعی در صنعت رادیو و تلویزیون هنوز در مراحل مقدماتی و مطالعاتی به سر می‌برد. در سازمان صداوسیما نیز تاکنون توجه کافی به کاربرد‌های این فناوری و پیاده‌سازی آن نشده است. این در حالی است که تعداد زیادی از شبکه‌های تلویزیونی در سراسر جهان به‌طور گسترده‌ای از این فناوری استفاده می‌کنند. ازآنجاکه شبکه‌های تلویزیونی در ایران در حال رقابت با شبکه‌های ماهواره‌ای و سکو‌های برخط در سطح جهانی هستند. بی‌توجهی به کاربست هوش مصنوعی در مدیریت راهبردی رسانه ملی، منجر به تضعیف قدرت رقابت در سطوح ملی، منطقه‌ای و جهانی می‌شود.

در مجموع، غفلت از کاربرد‌های هوش مصنوعی در سازمان صداوسیما پیامد‌های منفی متعددی همچون عقب‌ماندگی از قافله نوآوری (فنی و محتوایی)، ناتوانی در مهندسی پیام و انتقال معنا، ناتوانایی در درک صحیح مخاطب، ضعف در پاسخگویی به نیاز‌های مخاطبان، کاهش مخاطبان، افزایش هزینه‌ها و کاهش کارایی، ناتوانی در رقابت با سکو‌های نوظهور، ناکارآمدی در پخش و توزیع محتوا، کاهش کیفیت محتوا، ناتوانی در تصمیم‌گیری‌ها، ناتوانی در پیش‌بینی و پاسخگویی به روند‌ها و دیگر موارد را به همراه خواهد داشت.

در این زمینه، مرکز تحقیقات از یک سال گذشته، تمرکز ویژه‌ای به تحقیق و مطالعه در حوزه هوش مصنوعی و رسانه داشته است. در مدیریت رسانه‌های جدید و فضای مجازی این مرکز، طرح تحقیقاتی مهمی تعریف شده و در حال اجراست. مهم‌ترین پژوهش‌ها شامل «کاربرد هوش مصنوعی در تلویزیون»، «کاربرد هوش مصنوعی در رادیو»، «کاربرد هوش مصنوعی در تنظیم‌گری رسانه»، «الگوی حکمرانی رسانه برای سازمان صداوسیما در فضای مجازی»، و «الگوی تولید محتوا در رسانه‌های اجتماعی ویژه برنامه‌سازان صداوسیما» است. دو کتاب «حکمرانی بر رسانه‌های اجتماعی» و «روش تحقیق در علوم اعصاب شناختی» نیز تألیف و ترجمه شده است. همچنین نشست‌های تخصصی متعددی با حضور استادان برجسته کشور در حوزه هوش مصنوعی در این مرکز برگزار شده است. شایان ذکر است که مدیریت رسانه‌های جدید و فضای مجازی این مرکز، نقش فعالی در ستاد هوش مصنوعی سازمان ایفا کرده و در طراحی پژوهش‌های گوناگون برای این ستاد، نقشی مؤثر داشته است.