تاریخچه استخاره با حافظ

از غم هجر مکن ناله و فریاد که دوش

زده‌ام فالی و فریادرسی می‌آید

به نقل از ادوارد برون اولین فال به اشعار حافظ، بلافاصله پس از مرگ او بود که عده‌ای از نماز گزاردن بر جنازه‌اش امتناع کردند و اجازه نمی‌دادند حافظ در گورستان مصلی دفن شود. در این میان اشعار حافظ را در سبدی گذاشتند و از کودکی خواستند یکی از این اشعار را بردارد، غزل شماره ۷۹ حافظ: کنون که می‌دمد از بوستان نسیم بهشت بیرون آمد که بیتی از آن چنین است:

قدم دریغ مدار از جنازه حافظ

که گرچه غرق گناهست می‌رود به بهشت

بیرون آمدن چنین شعری علاوه بر آنکه مایه شگفتی بود، نشان از جایگاه حافظ داشت و باعث شد ریاکاران از موضع خود عقب‌نشینی کنند.(ادوارد براون، تاریخ ادبیات ایران، جلد سوم، کتاب دوم، فصل چهارم، صفحه ۴۱۸).

برخی دیگر از مورخان این حکایت را بدون منبع موثق می‌دانند. در کتب و منابعی همچون تاریخ دِیار بَکریه، تاریخ اولین فال حافظ را هفتاد سال پس از مرگ حافظ نوشته‌اند. تفأل به دیوان حافظ در زمان صفویه به اوج خودش رسید. در زمینه فال حافظ آنچنان مبالغه شد که حکایت‌های عجیبی از اعتبار فال حافظ نقل می‌شود. دو نمونه از کتاب‌هایی که درباره فال حافظ نوشته شده یکی تألیف حسین کفوی در اواخر قرن دهم است که حدود ۱۴۰ حکایت از این دست را در کتابی به ترکی گرد آورد. کتاب دیگر رساله لطیفه غیبی اثر محمد بن محمد دارابی، از معاصران شاه عباس دوم صفوی است که در آن نیز حکایاتی از این دست آمده است.

پس از آن که حافظ جای خود را در خانه همه ایرانیان باز کرد، رسم و رسوماتی در زمینه تفأل به دیوان حافظ وارد فرهنگ عامه مردم شد. بجز فال شخصی که هرکس در خلوت خویش می‌گیرد، این روزها فال حافظ یک آیین دسته‌جمعی شده است. به عنوان مثال می‌توان به حضور پررنگ فال حافظ در آداب و رسوم شب یلدا در سال‌های اخیر اشاره کرد.

همچنین مردم ایران بجز شب یلدا، عید نوروز بر سر سفره هفت‌سین، بعداز ظهر سیزده به در، جشن تیرگان و اعیاد ملی و مذهبی و دیگر زمان‌های دور هم جمع شدن با دیوان حافظ فال می‌گیرند. رسم بر این است که یک نفر از بزرگان خانواده یا کسی که شعر را به خوبی می‌خواند یا کسی که خوب فال می‌گیرد، نیت و در دل آرزویی می‌کند؛ سپس به طور تصادفی صفحه‌ای را از کتاب دیوان حافظ می‌گشاید و با صدای بلند شروع به خواندن می‌کند.

اشعار حافظ از نگاه غربی ها

گوته و امرسون از مشهورترین افرادی هستند که حافظ را مورد تحسین قرار داده و هر دوی آن ها اشعار حافظ را به انگلیسی ترجمه کردند و گوته پس از بررسی ژرف اشعار، به سادگی گفت:” حافظ همتایی ندارد!”

اشعار حافظ توسط متفکران بزرگ دنیای غرب از جمله نیچه و آرتور کانن دویل (خالق شخصیت شرلوک هولمز) مورد ستایش قرار گرفته است. گارسیا لورکا و یوهانس برامس حافظ را ستوده و حتی گفته می شود ملکه ویکتوریا در مواقع خاص و ضروری از دیوان حافظ مشورت می گرفته است!

نیچه در نوشته هایش بارها از نام حافظ در کنار گوته یاد کرده و از هر دو به عنوان قله های خردمندی ژرف نام برده است.

سایت سلام دنیا