پشت کوه‌های رنگی خبری نیست!

این روز‌ها یکی از مسائلی که کشور، اعم از جامعه و دولت، با آن دست‌وپنجه نرم می‌کند، بحث مهاجرت است. وقتی صحبت از مهاجرت به میان می‌آید، نخستین چیزی که به ذهن متبادر می‌شود، وطن، وطن‌دوستی و ارتباط آن با مهاجرت است؛ موضوعی که می‌توان ساعت‌ها درباره آن نوشت و آثار نمایشی تولید کرد.

فارغ از علل منطقی مهاجرت، یکی از عوامل شتاب‌دهنده آن، نفوذ فزاینده رسانه‌ها در فرآیند انتخاب و قضاوت است. این نفوذ چنان اثر سنگینی بر قدرت انتخاب افراد دارد که آنها را از اتخاذ تصمیم منطقی براساس حقایق بازمی‌دارد. یکی ازمستند‌هایی که اخیرا درباره موضوع مهاجرت ساخته شده است مستند «پشت کوه‌های علی زنگی» است.

این مستند که اخیرا درجشنواره سینماحقیقت شرکت داشته و در جشنواره عمار نیز موفق به دریافت فانوس بخش جمهور پیروز شده پرتره‌ای ازدکتر حسن بسک‌آبادی، متخصص اطفال است که پس از سال‌ها زندگی در استرالیا به ایران بازگشت. نکته‌ای که این مستند را ویژه می‌کند وجود دو دیدگاه متناقض نسبت به وطن و وطن‌دوستی است، چراکه در مستند فرزندان دکتر با مهاجرت معکوس او مخالف هستند. به همین بهانه با علیرضا باغشنی، کارگردان درباره وجوه مختلف این اثر گفت‌و‌گو کرده‌ایم.

شما درمستند پشت کوه‌های علی‌زنگی، دست روی سوژه‌ای گذاشتید که دو دیدگاه متناقض درباره وطن و وطن‌دوستی را بیان می‌کند. چرا چنین سوژه‌ای را انتخاب کردید؟ 

دکتر به‌دلیل حب وطن و تعلق خاطر عمیق به کشورش، تصمیم به ماندن در ایران گرفته است. او با وجود سختی‌هایی که در طول زندگی‌اش متحمل شده، به این نتیجه رسیده که نمی‌خواهد ثمره زحماتش را در کشوری دیگر به افرادی که ارتباطی با آنها ندارد، تقدیم کند. دکتر به‌صراحت می‌گوید: «ایران خط قرمزم است» و هیچ‌گاه حاضر نیست از علم و خدمات خود در کشوری دیگر بهره‌برداری کند. همچنین اشاره می‌کند که تنها استثنا در این زمینه، وجود عتبات عالیات است که معنویت خاصی دارد. بااین‌حال، او نگران فرزندانش است؛ زیرا آنها به‌دلیل زندگی در استرالیا و تجربه‌های متفاوتی که داشته‌اند، نتوانسته‌اند سختی‌هایی را که در دوران جنگ و درجبهه‌هامتحمل شده، درک کنند. همچنین فرزندان دکتر به‌عنوان نسل جدید، به‌دلیل عدم مواجهه با چالش‌هایی که او در جوانی با آنها روبه‌رو بوده است، دیدگاه متفاوتی نسبت به بازگشت به وطن دارند.

همین شکاف بین‌نسلی و عدم تجربه سختی‌ها، باعث می‌شود که آنها به‌دنبال زندگی و کار در جا‌های دیگر باشند. اما دکتر، با توجه به تجربیاتش، همواره بر این باور است که ماندن در ایران و خدمت به مردم کشورش، بهترین گزینه است. درنهایت اما، دکتر به‌خاطر زحماتش در جبهه و احساس مسئولیتی که نسبت به وطنش دارد، همچنان به ماندن در ایران ادامه می‌دهد. او دو بار تا آستانه شهادت رفته و همواره حسرت خورده که چرا شهید نشده است. این تجربیات و احساسات، او را برای ماندن در وطنش مصمم‌تر کرده است.
 
نقش‌مستندها، به‌ویژه مستندشما، دربازنمایی واقعیت‌های جامعه ومقابله با جنگ روایت‌هاوبحران‌های مهاجرت ووطن‌دوستی چیست؟

اخیرا این مستند رادردانشگاه علوم پزشکی مشهد برای جمعی ازدانشجویان رشته‌های پزشکی، پرستاری ومامایی پخش کردیم و پخش آن تأثیر قابل‌توجهی بر نگرش برخی از دانشجویان داشت. پس ازپایان فیلم، تعدادی از دانشجویان به آقای دکتر مراجعه و بیان کردند که قصد داشتند پس از فارغ‌التحصیلی، برای زندگی بهتر به خارج از کشور مهاجرت کنند. بااین‌حال، پس از مشاهده مستند، در تصمیم‌شان تجدیدنظر کرده و به ماندن در ایران فکر می‌کنند. آنها ابراز کردند که می‌خواهند درخاک خود، یعنی ایران، کاروبه جامعه خود خدمت کنند. این تجربه نشان‌دهنده تأثیر عینی مستند بر تغییر نگرش دانشجویان است. حتی فرزندان آقای دکتر نیز تحت تأثیر قرار گرفته و به این نتیجه رسیدند که ماندن در کشور و خدمت به آن، گزینه بهتری است. آقای دکتر در این مستند به بیان دلایل خود برای عدم مهاجرت و علاقه به وطن پرداخت و این موضوع توانست برخی دانشجویان را از تصمیم به ترک کشور منصرف کند.

بااین حال، برای ایجاد تغییرات جدی‌تر در نگرش مهاجرت، نیاز به تولیدمحتوای قوی‌تر و بازنمایی واقعیت‌های زندگی در کشور‌های مقصد وجود دارد. بسیاری از تصمیمات مهاجرت و فرار مغز‌ها ناشی از نگرش‌ها و تصورات نادرست درباره زندگی در کشور‌های دیگر است. بسیاری از افراد فکر می‌کنند که زندگی در کشور‌های توسعه‌یافته مانند آلمان یا استرالیا بهتر است، درحالی‌که ممکن است شرایط واقعی آنجا با تصورات‌شان متفاوت باشد. بنابراین، باید به این نکته توجه کرد که ایران می‌تواند بهترین مکان برای پیشرفت و رشد باشد و این واقعیت باید به‌درستی منعکس شود.

با توجه به خاطره‌ای که تعریف کردید به نظر می‌آید که در زمینه تولید و پخش مستند درباره وطن‌دوستی کمبود داریم درست است؟

مهاجرت پزشکان به خارج از کشور موضوعی است که نیازمند توجه و بررسی عمیق از سوی نهاد‌های دولتی و متولیان این حوزه است. درحالی‌که مستند‌ها می‌توانند نقش مؤثری در افزایش آگاهی داشته باشند، ضروری است که این نوع تولیدمحتوا به‌صورت جامع‌تر و از زوایای مختلف انجام شود. مستند‌های موجود غالبا از یک دیدگاه خاص، مانند دیدگاه یک پزشک ساخته می‌شوند. برای ایجاد تأثیر واقعی، لازم است مستند‌های ژورنالیستی نیز تولید شوند که وضعیت پزشکان مهاجرت‌کرده به کشور‌های مختلف، به‌ویژه در اروپا را به تصویر بکشند. مستند‌ها باید به بررسی موضوعی بپردازند که آیا واقعا پزشکان مهاجر به آرامش و پیشرفت در زندگی دست یافته‌اند یا این‌که مهاجرت تنها ظاهری خوشایند دارد و باطن آن متفاوت است.

 مهم است که واقعیت‌های زندگی در کشور‌های مقصد به‌درستی بازنمایی شود. اگر مهاجرت تنهایک انتخاب ظاهری باشد، باید به مخاطب نشان داده شودکه چه چالش‌هایی در انتظار آنهاست. با بیدارکردن این آگاهی درمخاطب، می‌توان به آنها کمک کرد تا درک بهتری از مزایا و معایب مهاجرت داشته باشند. علاوه‌براین، باید به لذت‌ها و ارزش‌های زندگی در وطن نیز پرداخته شود. پزشکانی که در ایران به خدمت‌رسانی مشغول هستند، می‌توانند با نجات جان افراد و کمک به افزایش جمعیت کشور، احساس رضایت و لذت از کار خود را تجربه کنند. این حس تعلق و خدمت به جامعه، می‌تواند به‌عنوان یک عامل انگیزشی برای ماندن در کشور عمل کند. بنابراین، تولیدمحتوا و مستند‌هایی که به این موضوعات می‌پردازند، می‌تواند تأثیر مثبتی بر نگرش مخاطبان داشته باشد و آنها را به ماندن در وطن تشویق کند.
 
با توجه به موفقیت شما در جشنواره عمار نظرتان درباره کیفیت جشنواره عمار و وضعیت آن نسبت به سال‌های گذشته چیست؟

جشنواره عمار به‌عنوان یک رویداد فرهنگی و هنری، در طول ۱۵سال گذشته به بلوغ و قوام خوبی دست یافته است. این جشنواره به‌عنوان یک سبد متنوع از فعالیت‌های رسانه‌ای، به بررسی و نمایش آثار مختلف می‌پردازد. در مقایسه با سایر جشنواره‌ها، عمار به‌دلیل تنوع محتوایی خود، به‌ویژه در زمینه مستند، جایگاه ویژه‌ای دارد. درحالی‌که جشنواره‌های دیگر ممکن است تنها به نمایش فیلم محدود شوند، جشنواره عمار به تولیدات رسانه‌ای متنوعی توجه می‌کند. به‌عنوان‌مثال، بخش‌های مختلف این جشنواره شامل مستندها، داستان‌ها و برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی است. این تنوع می‌تواند باعث کاهش تمرکز و نظم در برنامه‌ریزی شود و نیاز به بودجه و انرژی بیشتری دارد. بااین‌حال، جشنواره عمار امسال با توجه به گسترش و تنوع محتوای خود، در برگزاری جشنواره خوب عمل کرده است.

یکی از نقاط قوت این جشنواره، شبکه اکران مردمی آن است که در دیگر جشنواره‌ها کمتر دیده می‌شود. این شبکه به فیلمسازان این امکان را می‌دهد که آثار خود را به نمایش بگذارند و از بازخورد مردم بهره‌مند شوند. هرچند که جشنواره حقیقت نیز در این زمینه فعالیت‌هایی داشته، اما هنوز به اندازه کافی پررنگ نیست. سرمایه‌گذاری روی این شبکه و تقویت آن می‌تواند به رشد و توسعه فیلمسازان جدید کمک کند. این جشنواره فرصتی برای فیلمسازان جوان فراهم می‌آورد تا آثار خود را به نمایش بگذارند و از آن بهره‌مند شوند. تجربه شخصی من در جشنواره عمار نشان می‌دهد که تماس و دعوت برای اکران اولین فیلمم در سینما، احساس موفقیت و توانمندی را در من ایجاد کرد و انگیزه‌ای برای تولید آثار بیشتر به‌وجود آورد. درنهایت، جشنواره عمار نه‌تنها به نمایش آثار می‌پردازد، بلکه به تربیت و تشویق فیلمسازان نیز توجه دارد. این رویداد می‌تواند به‌عنوان سکویی برای پیشرفت و ارتقای کیفیت آثار هنری در کشور عمل کند.

کارگردانی با رویکرد اجتماعی

علیرضا باغشنی، کارگردان و مستندساز ایرانی، به‌عنوان یکی از چهره‌های متمایز در عرصه سینمای مستند فعالیت می‌کند. او با خلق آثاری با مضامین اجتماعی و انسانی، توانسته است توجه مخاطبان را جلب کند و در جشنواره‌های مختلف موردتقدیر قرارگیرد. باغشنی تاکنون مستند‌های زیادی را با موضوعات گوناگون اجتماعی مانند بیشتر ازمادرم، روشنفکر، ومهمان خانه دوست کارگردانی کرده است. یکی از بارزترین آثار او، مستند «نفس» است که به بررسی موضوع سقط جنین و پیامد‌های آن می‌پردازد. این فیلم توانسته است به لحاظ اجتماعی تأثیرات زیادی بگذارد. کار‌های باغشنی در جشنواره‌های مختلف داخلی و بین‌المللی بار‌ها مورد تقدیر قرار گرفته‌اند. او به‌عنوان کارگردانی تأثیرگذار، در ارتقای آگاهی در مورد مسائل اجتماعی و فرهنگی نقش فعالی ایفا می‌کند. مستند پشت کوه‌های علی زنگی از او، به روایت داستان زندگی یک قهرمان روستایی پرداخته و توجه بسیاری را به خود جلب کرده است.

منبع: روزنامه جام‌جم