علامه مصباح یزدی پیشگام در اسلامی‌سازی علوم انسانی

چهارمین کنگره بین المللی بزرگداشت مرحوم علامه محمدتقی مصباح یزدی با عنوان «استاد فکر» در محل مرکز همایش‌های بین المللی صدا و سیما برگزار شد.

در ابتدای این همایش حجت الاسلام علی مصباح ضمن خیر مقدم به حاضران در این همایش اظهار داشت: امسال شورای عالی انقلاب فرهنگی ۱۲ دی سالروز رحلت علامه مصباح یزدی را روز ملی علوم انسانی اسلامی نامگذاری کرد و این نامگذاری به حق و به جایی بود که نقش برجسته مرحوم علامه به عنوان پیشگام اسلامی سازی علوم انسانی در عصر اخیر را به ما گوش زد می‌کند.

وی با بیان اینکه مساله علوم انسانی اسلامی در حقیقت پایه‌های نظام انقلاب اسلامی است گفت: انقلاب اسلامی نظامی بر آمده از تلاش‌ها، زحمات و خون‌های شهدایی است که برای نظام جمهوری اسلامی ریخته شده تا نظامی بر پایه اسلام بنا شود و جامعه‌ای تشکیل شود تا بر پایه آموزه‌ها، ارزش‌ها و احکام اسلامی در آن اجرا شود و الگو به جهان ارائه دهد. جامعه‌ای که خودش را وقف بندگی خدا کند و در همه ساحت‌های فردی و اجتماعی سعی داشته باشد تا آن چیزی که پروردگار برای سعادت بشر قرار داده اجرا کند.
 
در ادامه مراسم حجت الاسلام غلامحسین خسروپناه دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با گرامیداشت یاد شهدای اسلام به خصوص حاج قاسم سلیمانی، گفت: مساله علوم انسانی اسلامی امری کلیدی، حیاتی و اثربخش در تمدن نوین اسلامی است.

وی افزود: حضرت آیت الله علامه مصباح از موسسان این مقوله مهم در ایران و بلکه جهان اسلام بوده است. فکر و اندیشه ایشان در کشور‌های مختلف مطرح بوده و رهبر معظم انقلاب درباره ایشان عناوینی همچون فقیه، حکیم، استاد فکر، نوآور، پارسا، دارای خلقیات برجسته دارند.
 
حجت الاسلام خسروپناه، فراگیری علوم حوزوی و جدید با بهره گیری از حکمیان، فقیهان و عالمان مجتهد، مطالعه فیزیک، شیمی، روان شناسی، جامعه شناسی، زیست شناسی و حتی تحصیل و تدریس زبان انگلیسی و فرانسه، سلوک معنوی با نظارت عارفان ولایی، داشتن نظر انتقادی، آینده نگری و تحول در حوزه‌های علمیه، شاگرد پروری و توجه به نسل جوان و نوجوان حتی تا سال‌های پایانی عمر، اخلاص بینش، منش و کنش، تواضع و فروتنی، مدیریت علمی و نظریه‌پردازی، سیاستمداری ولایتمدارانه، پاسخ به سوالات و شبهات دینی را از مهم‌ترین ویژگی‌های علامه مصباح یزدی برشمرد.
 
وی در ادامه تصریح کرد: تاسیس موسسه باقر العلوم (ع) و موسسه امام خمینی (ره) از ایده‌ها و طرح‌های علامه مصباح بود که با هدایت رهبر انقلاب شکل گرفت و یک موسسه آینده نگر است که برای چند قرن آینده جهان اسلام تولید اندیشه و فکر می‌کند. اگر قبل و بعد از راه اندازی موسسه امام خمینی (ره) حوزه را بررسی کنیم در می‌یابیم که تحول عمیقی در حوزه ایجاد شده است. پیش از آن کسانی که علوم انسانی موجود را بفهمند نداشتیم. امروز برخی از استادان موسسه امام خمینی (ره) استاد تمام در زمینه علوم انسانی اسلامی شدند که باید قدردان این موارد بود.
 
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان کرد: اینکه علامه را در تحزب خاص محدود کنیم به جهان اسلام خیانت کردیم. ایشان یک متفکر بزرگ برای جهان اسلام امروز و فردا‌های دور است. ایشان نسبت به امام راحل (ره) و رهبر معظم انقلاب ولایتمدار بودند که در جریان مقاومت این ویژگی، خود را نشان داد.
 
حجت الاسلام والمسلمین خسروپناه در پایان خاطرنشان کرد: من لحظه‌ای در این مرد بزرگ هوای نفس ندیدم. ایشان مجاهدی همیشه در صحنه بودند. همه ما به خصوص طلبه‌های جوان باید این اصول و ویژگی‌های علامه مصباح یزدی را در جان و زندگی خود پیاده کنیم.
 
همچنین حجت‌الاسلام غلامحسین محسنی اژه‌ای رئیس قوه قضائیه ضمن گرامیداشت هفته بصیرت، اظهار کرد: در مکتب اسلام عزیز، مقام عالم بسیار رفیع و بلند مرتبه است؛ «مداد العلماء افضل من دماء الشهداء». علامه مصباح، عالمی بودند که در تمام عمر شریف خود به جهاد در عرصه‌های گوناگون اهتمام داشتند. ایشان در جهاد فرهنگی، مبارزه با فساد، طاغوت، دشمنان اسلام، منحرفین و شبهه‌افکنان طلایه‌دار بودند.

رئیس قوه قضاییه با تبیین و تشریح شخصیت جامع‌الاطراف آیت‌الله مصباح‌یزدی گفت: علامه مصباح به تربیت و تعلیم انسان‌های فرهیخته، زمانشناس و با بصیرت و همچنین ایجاد ساختار‌ها و تشکیلاتی برای توسعه و بسط نظریه‌های دینی مرتبط با اسلام ناب اهتمام ویژه داشتند.

رئیس دستگاه قضا بیان داشت: علامه مصباح علاوه بر آنکه در تمام صحنه‌های انقلاب حضوری فعال داشتند، وجهه همت خود را صرف پژوهش و تحقیقات جهت توسعه نظریه‌های دینی نیز کردند و در همین راستا، دفتر همکاری دانشگاه و حوزه را تشکیل دادند و به تاسیس بنیاد‌ها و موسسه‌هایی نظیر باقرالعلوم (ع) و امام خمینی (ره) همت گماشتند.

رئیس عدلیه گفت: علامه مصباح یک فقیه نامدار و یک فیلسوف بزرگ و اندیشمند متفکر و مبرز بود؛ علامه مصباح خود را محدود و منحصر به یک جمع یا طبقه یا محیط جغرافیایی خاص نکردند بلکه با علما و اندیشمندان کشور‌های مختلف در ارتباط فکری و نظری بودند و اندیشه‌های منبعث از اسلام ناب را ترویج می‌کردند.

قاضی‌القضات بیان داشت: علامه مصباح به خودسازی، توجه ویژه‌ای داشتند و بر همین مبنا توانستند انسان‌های فرهیخته و مقاومی را تربیت کنند. شخصیت‌هایی که با علامه مصباح، مُجالست و مُصاحبت داشتند بیش از دیگران در صراط مقاومت، ایستادگی و پایمردی در مسیر حفظ ارزش‌ها، اهتمام دارند.

رئیس قوه قضاییه تصریح کرد: آیت‌الله مصباح یزدی در عرصه مقابله با آمریکا و رژیم کودک‌کش و جنایتکار صهیونیستی، شاگردانی مسلح به سلاح علم، تقوا و استقامت را تربیت کردند. حاج قاسم سلیمانی که جهادگر بزرگ عصر ما هستند به علامه مصباح ارادت داشتند و با او مأنوس بودند. وقتی در معرکه یا خارج از معرکه، گره یا مشکلاتی پدید می‌آمد، حاج قاسم از علامه مصباح استمداد می‌طلبید.

رئیس دستگاه قضا گفت: شهید سید حسن نصرالله مجاهد کبیر عصر ما، تعابیر بلندی درخصوص علامه مصباح دارند؛ در ساختار فرهنگی حزب‌الله، از نوشته‌ها و تعلیمات علامه مصباح بسیار بهره گرفته می‌شود.

شهید نصرالله از علامه مصباح برای سفر به لبنان دعوت به عمل آوردند و پس از جلساتی که در لبنان برگزار شد، دست‌اندرکاران حزب‌الله اعلام کردند که برای استمرار جریان مقاومت، بیش از ادوات و تجهیزات نظامی و اطلاعاتی، به بهره‌گیری از اندیشه‌های اسلام ناب از لسان علامه مصباح نیاز است.

رئیس عدلیه بیان داشت: علامه مصباح در ولایتمداری نیز ممتاز و الگو بودند؛ شهید سیدحسن نصرالله تصریح داشتند که بخشی از ولایتمداری کم‌نظیر خود را از آیت‌الله مصباح یزدی آموختند و بر همین مبنا، در مقابله‌ی قدرتمندانه‌تر با طواغیت و مستکبران، مصمم‌تر شدند.

حجت‌الاسلام والمسلمین محسنی اژه‌ای اظهار کرد: علامه مصباح با منطق، برهان عقلی و متانت، پاسخگوی شبهه‌افکنان بودند و در بیان حق و دفاع از حق، صراحت لهجه داشتند و این همان چیزی است که بدخواهان، دشمنان، جاهلان و حسودان نمی‌توانستند تحمل کنند، از همین‌رو به تخریب، تخطئه، توهین و تحقیر روی می‌آوردند. علامه مصباح با ملحدین نیز بر مبنای مبانی خود آنها مجادله و مقابله‌ی فکری و نظری می‌کرد و آنان را قانع و مغلوب می‌ساخت.

رئیس قوه قضاییه گفت: همه آنهایی که به علامه مصباح نزدیک بودند و یا با ایشان زاویه داشتند، اما در محضرشان حاضر شدند، تصریح دارند که آیت‌الله مصباح یزدی در اخلاص، ایمان، ولایتمداری، تواضع، علم و ساده‌زیستی ممتاز هستند.

رئیس دستگاه قضا بیان داشت: امروز جای خالی علامه مصباح بسیار احساس می‌شود و ما در شرایط کنونی شدیداً به فکر و اندیشه او نیاز داریم؛ البته می‌توانیم برای جبران این خلاء، از میراث علامه بهره بگیریم.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی: علامه مصباح یزدی یک حکیم، فیلسوف و پارسای برجسته بودند که در منظومه فکری ایشان، «حکمرانی علم و اجرا» کاملا محسوس بود.
 
همچنین شیخ نعیم قاسم دبیرکل حزب الله لبنان در پیام تصویری خود که به این کنگره ارسال کرده بود درباره ویژگی‌های علامه مصباح یزدی گفت: «ویژگی اول این است که او در صدد ریشه‌دار کردن اسلام در تمام زندگی ما بود بنابراین به تمام عرصه‌های اعتقادی، فلسفی، اجتماعی، فرهنگی و تربیتی پرداخت و همچنین دیدیم که او وارد زمین متعددی شد تا از خلال آنها شالوده اسلام را استوار کند. به‌همین خاطر در مؤسسه در راه حق مشغول به کار شد، مؤسسه باقرالعلوم (ع) را تأسیس کرد و در مرحله آخر مؤسسه بزرگ امام‌خمینی (ره) را برای تعلیم و مباحث علمی بنیان گذاشت؛ بنابراین خصوصیت اصلی او این بود که همواره به‌دنبال بنیان‌های اسلامی بود، زیرا او معتقد بود که اگر از مبادی و اصول صحیح به‌دور از آشفتگی‌ها بدرفتاری‌ها گلایه‌ها و تحریف‌هایی که پدید آمده آغاز کنیم، برای ما ممکن خواهد بود که الگوی برتر را ارائه دهیم. حلال محمد (ص) تا روز قیامت حلال و حرامش تا روز قیامت حرام است این همان قاعده بنیادین است.ویژگی دوم اقتدای او به ولی‌فقیه امام خامنه‌ای بعد از امام‌خمینی (ره) بود و این اقتدا و پیروی معنای خاصی نزد حضرت آیت‌الله مصباح یزدی داشت. او معتقد بود امام خامنه‌ای کسی است که ارکان اسلام را ابتدا در جمهوری اسلامی و سپس در سطح جهان محکم کرده است.»

در ادامه، محمدجواد لاریجانی فعال سیاسی با ذکر نکاتی درباره فلسفه علوم مختلف از جمله علوم انسانی بیان کرد: فعل ارادی در واقع دو ویژگی دارد نخست تحقق اراده است که انسان تصمیم می‌گیرد کاری را انجام دهد و دیگر اطلاع خود انسان از مقاصدی است که دارد. این اولین نمونه علم حضوری است؛ یکی از مباحثی که مرحوم علامه مصباح یزدی در علم حضوری به آن تکیه داشتند همین ذهن فوق ذهن بوده است.

همچنین آیت الله رجبی رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) تصریح کرد: علامه از دوره آموزشی موسسه در راه حق آغاز کردند بنیاد باقرالعلوم را در توسعه پژوهش و رشته‌های تخصصی، موسسه امام خمینی را در ادامه آن بنا نهادند و امروز هیچ نهادی در حوزه علوم انسانی اسلامی وجود ندارد که وامدار علامه مصباح و آنچه ایشان تاسیس کرده نباشند. یکی از نهاد‌هایی که به نام دفتر همکاری حوزه و دانشگاه تاسیس کردند و امروز به نام پژوهشگاه حوزه و دانشگاه فعال است تمام طراحی و برنامه ریزی آن به دست ایشان بود.

در بخش پایانی مراسم، حجت الاسلام سید مصطفی خامنه‌ای به ایراد سخنرانی پرداخت و اظهار داشت: برگزاری این نوع جلسات برای بزرگداشت علما و شخصیت‌هایی، چون علامه مصباح باعث می‌شود که جامعه و جوانان رسیدن به این قله‌ها را دست یافتنی ببینند.

وی درباره مرحوم علامه مصباح گفت: برای علامه مصباح می‌توان سه شأن را بیان کرد؛ اولا ایشان یک محقق عالی مقام بودند به گونه‌ای که برای آن مرحوم تعبیر فیلسوف و حکیم به کار می‌رود. غالب افرادی که با فلسفه سر و کار دارند می‌دانند که تدریس فلسفه بسیار دشوار است و آیت الله مصباح در بالاترین مرتبه نظام جامع اندیشه فلسفی داشتند که افراد کمی می‌توانند به این قله برسند و این نوع توانایی را داشته باشند.

حجت‌الاسلام خامنه‌ای با بیان اینکه علامه دارای استقلال فکری و علمی بود ابراز کرد: آیت الله مصباح یزدی یک مبین قوی بودند، دانشمند و محقق بودن مطلبی جداگانه است، اما توانایی و تبیین در این حوزه که در ایشان دیده می‌شد یک امتیاز جداگانه است که در وجود آن مرحوم وجود داشت. ایشان در کنار این دو خصلت اهتمام جدی به مساله هدایت گری و ارتباط با اقشار مختلف مردم بخصوص جوانان داشتند.

در حاشیه چهارمین کنگره بین‌المللی «استاد فکر»، کمیسیون‌های علمی و تخصصی با موضوع‌های مبانی اندیشه اسلامی، گفتمان علوم انسانی و اسلامی، اندیشه مقاومت، اخلاق و تربیت با حضور اساتید برجسته علوم دینی برگزار شد. همچنین کتاب‌های «پند‌ها و عبرت‌ها در قصه‌های قرآنی»، «تاسراپرده جانان»، «نظریه تربیتی اسلام» و «توحید در نظام عقیدتی و ارزشی اسلام» از آثار مرحوم آیت الله محمدتقی مصباح یزدی رونمایی شد.

حجت‌الاسلام محمد قمی رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، حجت‌الاسلام محمود محمدی عراقی رئیس دفتر رهبر انقلاب در قم، همسر و فرزندان مرحوم آیت‌الله مصباح یزدی و جمعی دیگر از چهره‌های کشوری و لشکری در این مراسم حضور داشتند.

منبع: روابط عمومی کنگره