«غریبه»؛ مجموعه‌ای قابل تأمل با محوریت شخصیت زن

باشگاه خبرنگاران جوان؛ علی محسنی – علی محمدی، پژوهشگر حوزه ارتباطات، در گفت‌وگو با خبرنگار سرویس فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان به بررسی سریال «غریبه» که از شبکه یک سیما پخش شده، پرداخت.

وی در پاسخ به این سؤال که چه چیزی باعث شد توجه او به این سریال جلب شود، گفت: «من به عنوان پژوهشگر حوزه ارتباطات، همیشه به روایت‌ها در سریال‌ها توجه ویژه‌ای دارم. ساختار روایت این سریال از همان ابتدا توجه من را به خود جلب کرد. سریال «غریبه» در مجموع به دلیل محتوای پیچیده‌اش قابل تأمل بود.»

علی محمدی در خصوص تحلیل محتوای سریال اظهار داشت: «یکی از نقاط مثبت این سریال، تلاش برای پرداختن به موضوع مهم مدیریت شبکه‌های فساد دارویی در کشور بود. این تلاش که نشان دهد چگونه یک زن با مدیریت خود می‌تواند تأثیرگذار باشد، قابل توجه بود. با این حال، یکی از مشکلات اساسی سریال به خرده‌روایت‌ها بازمی‌گردد. پرداختن بیش از حد به گذشته شخصیت‌ها و داستان‌هایی مانند ارتباط کارآگاه با پدر و مادر جدیدش یا دلایل فرار او، به روایت اصلی ضربه زد و تمرکز مخاطب را از موضوع اصلی دور کرد.»

وی در ادامه افزود: «در سریال‌های این‌چنینی، ما انتظار داریم شخصیت مثبت داستان به گونه‌ای طراحی شود که مخاطب بتواند با او همذات‌پنداری کند. در اینجا سعی شده بود با چند صحنه کوتاه، مخاطب قانع شود که پدر شخصیت اصلی فرد مثبتی بوده است. این تلاش به دلیل پرداخت ناقص و غیرقابل باور، موفق نبود و ذهن مخاطب نمی‌توانست به سادگی این روایت‌ها را بپذیرد.»

علی محمدی همچنین به شخصیت‌پردازی سریال اشاره کرد و گفت: «پرداخت شخصیت‌ها به‌ویژه شخصیت‌هایی مانند گودرزی با بازی پژمان بازغی و مدیر شبکه فساد دارویی، در برخی بخش‌ها موفق بود اما همچنان ضعف‌هایی در روایت و پرداخت داستان این شخصیت‌ها دیده می‌شد که می‌توانست باورپذیری آن‌ها را بیشتر کند.»

این پژوهشگر حوزه ارتباطات در ادامه تأکید کرد که علی‌رغم تلاش قابل تقدیر در پرداخت موضوعی مهم و اجتماعی، ایرادات روایی باعث شد سریال «غریبه» نتواند آن‌طور که باید و شاید، به مخاطبان خود پیامش را منتقل کند.

نقد روایت و شخصیت‌پردازی سریال «غریبه»

علی محمدی، پژوهشگر حوزه ارتباطات، در ادامه نقد سریال «غریبه» که از شبکه یک سیما پخش شده، به ضعف‌های روایت و شخصیت‌پردازی اشاره کرد.

وی در این خصوص گفت: «یکی از چالش‌های سریال «غریبه» این بود که روایت به‌خوبی مدیریت نشده بود. حتی اگر بازیگری مانند پژمان بازغی عملکرد خوبی داشته باشد، باز هم پرداخت ناقص شخصیت نمی‌تواند مخاطب را به‌طور کامل با او همراه کند. شخصیت کارآگاه، که همزمان استاد دانشگاه هم بود، با وجود پتانسیل بالا نتوانست اقتدار و باورپذیری لازم را در هر دو نقش ایفا کند. ما انتظار داریم اگر شخصیتی در قالب استاد دانشگاه طراحی می‌شود، ادبیات و هیبتی متناسب با این موقعیت داشته باشد. در مقابل، یک کارآگاه نیز باید ویژگی‌های خاصی از جمله تنش و درگیری را به نمایش بگذارد. این دو موقعیت می‌توانند هم‌پوشانی داشته باشند، اما کارگردان نتوانست این هماهنگی را به‌خوبی مدیریت کند.»

علی محمدی در ادامه به رابطه شخصیت‌ها اشاره کرد و گفت: «مثلاً رابطه بین شخصیت زن و اسماعیل محرابی که نقش استاد دانشگاه را داشت، در ابتدا روند مشخصی داشت، اما در پایان متوجه شدیم که جاسوسی در داستان رخ داده است و این دو شخصیت خواهر و برادر از آب درآمدند. این نوع پایان‌بندی که ناگهان مخاطب را شگفت‌زده می‌کند، بیشتر باعث سردرگمی مخاطب می‌شود تا همراهی او. روایت داستان باید به‌گونه‌ای باشد که مخاطب گام‌به‌گام با شخصیت‌ها و پیچش‌های داستان همراه شود.»

وی افزود: «در کنار ضعف روایت، شخصیت‌هایی که برای سریال انتخاب شده بودند، هرچند بازیگران باتجربه‌ای بودند، نتوانستند به قوام لازم در داستان کمک کنند. در واقع این شخصیت‌ها نتوانستند بُعدهای لازم برای جلب توجه مخاطب را به نمایش بگذارند.»

علی محمدی در پاسخ به این سؤال که مخاطب هدف سریال چه کسانی بوده‌اند، تصریح کرد: «مخاطب هدف این سریال بیشتر بزرگسالان بودند، اما به نظر می‌رسد در جلب توجه این گروه چندان موفق نبوده است. جوانان نیز که امروز انتخاب‌های متعددی در فضای رسانه‌ای دارند، به دلیل فرصت‌های گسترده و وجود رسانه‌های مختلف، کمتر جذب این نوع سریال‌ها می‌شوند. این موضوع نشان می‌دهد که سریال‌های تلویزیونی باید با در نظر گرفتن نیازهای مخاطب امروز و سلیقه متنوع جوانان، روایت‌های قوی‌تر و جذاب‌تری ارائه دهند.»

در پایان، این پژوهشگر ارتباطات تأکید کرد که علی‌رغم برخی نقاط مثبت سریال، ضعف در روایت و شخصیت‌پردازی باعث شده تا «غریبه» نتواند مخاطب خود را به‌خوبی همراه کند و پیام اصلی داستان تحت‌الشعاع این ضعف‌ها قرار بگیرد.

علی محمدی، پژوهشگر حوزه ارتباطات، در بخش پایانی گفت‌وگوی خود در خصوص سریال «غریبه» به موضوعات اجتماعی و جایگاه این سریال در تلویزیون پرداخت.

وی اظهار داشت: «پرداختن به موضوعات مهم اجتماعی، از جمله شناخت تاریخ و مسائل جامعه، از جمله اهداف ارزشمندی است که سریال‌هایی مانند «غریبه» می‌توانند به آن بپردازند. شناخت ماهیت گروه‌هایی مانند بهاییت و بررسی ابعاد مخرب آن‌ها اقدام خوبی است، اما باید این مفاهیم به‌درستی روایت و به مخاطب منتقل شوند. در غیر این صورت، این تلاش‌ها نتیجه‌بخش نخواهد بود.»

علی محمدی در ادامه افزود: «به نظرم لازم است برای بررسی دقیق‌تر، گفت‌وگویی با کارگردان و تهیه‌کننده سریال صورت گیرد تا مشخص شود هدف اصلی آن‌ها از ساخت این سریال چه بوده و مخاطب هدف چه گروهی بوده است. سینما و تلویزیون زمانی موفق خواهند بود که بتوانند به‌خوبی زنان و جوانان را به‌عنوان مخاطبان اصلی خود جذب کنند.»

این پژوهشگر با مقایسه سریال «غریبه» با دیگر آثار تلویزیونی هم‌رده گفت: «سریال «غریبه» به موضوع قابل‌توجهی دست گذاشته بود و تلاش داشت روایت متفاوتی را ارائه دهد. با این‌حال، مشکلات ساختاری و ضعف روایت باعث شد این تلاش‌ها به نتیجه دلخواه نرسد. اگر سریال می‌خواست به شخصیت زن به‌عنوان عنصری محوری در داستان بپردازد و او را در حوزه مدیریت شبکه فساد دارویی برجسته کند، لازم بود روایت دقیق‌تر و جذاب‌تری برای مخاطب ارائه دهد.»

وی در پایان تأکید کرد: «مشکل اساسی بسیاری از سریال‌های تلویزیونی ما این است که ساختار روایی آن‌ها نمی‌تواند پیام اصلی را به‌خوبی منتقل کند. در سریال «غریبه» نیز این ضعف ساختاری در روایت داستان و روابط شخصیت‌ها مشهود بود. با این وجود، سریال نشان داد که تلویزیون می‌تواند در صورت پرداخت قوی‌تر به موضوعات اجتماعی و تاریخی، آثار تأثیرگذار و جذاب‌تری تولید کند.»