آیا پایان تولید جنگنده اف-۲۲ اشتباه بود؟

F-22 Raptor باسابقه ترین جنگنده نسل پنجم برتری هوایی در نیروی هوایی ایالات متحده و جهان است. رونمایی از رپتور ساخت لاکهید مارتین، نقطه عطفی در هوانوردی نظامی بود که از آغاز عصری جدید در فناوری جت های جنگنده خبر می داد. زمانی که در سال ۲۰۱۱ تصمیم به پایان تولید این جنگنده گرفته شد، تنها ۱۸۶ فروند از این جنگنده تولید شده بود. از زمان بسته شدن خط تولید F-22، بحث‌های مداومی در مورد منطق استراتژیک بسته شدن خط تولید این جنگنده بسیار توانمند و پیشرفته وجود داشته است.

این اقدام به ملاحظات هزینه ای نسبت داده شده است که با ماهیت دائماً در حال تغییر نیازهای دفاعی جهانی سنجیده می شود. منتقدان استدلال می‌کنند که از بین بردن خط تولید رپتور، این امکان را ایجاد می کند که ایالات متحده برای درگیری‌های آینده با دشمنان همتا، در شرایطی که نیاز به افزایش تولید در صنایع دفاعی پیشرفته وجود دارد، آماده نباشد.

منطق استراتژیک

تصمیم توقف تولید F-22 به دلیل محدودیت های بودجه ای صورت گرفت که نظامیان و سیاستمداران آمریکایی را مجبور به انتخاب بین تامین مالی تولید این جت جنگنده پیشرفته متعارف و برنامه هایی با تمرکز بر جنگ های نامنظم و فناوری های نوظهور دشمن کرد. F-22 با هزینه سرسام آور تقریباً ۱۵۰ میلیون دلار برای هر فروند تولید می شد. البته این قیمت گزاف شامل هزینه های توسعه توسط دولت ایالات متحده و لاکهید مارتین نیز نمی شود. بر کسی پوشیده نیست که F-22 یکی از گران ترین هواپیماهای توسعه یافته در ایالات متحده و کل جهان بود.

«در وقایعی که منجر به تعطیلی تولید F-22 شد، رابرت گیتس، وزیر دفاع سابق آمریکا، در صحبت هایی ضبط شده گفته است که او تصمیم گرفته این بودجه را برای مقابله با نیروهای شورشی در عراق و افغانستان اختصاص دهد- جنگ‌هایی که ما در آن زمان می‌جنگیدیم نیازی به جنگنده های برتری هوایی نداشت».

علیرغم این استدلال که حفظ خط تولید یک جنگنده برتری هوایی نسل بعدی در بحبوحه نبرد با نیروهای شبه نظامی غیرقابل توجیه است، منتقدان همچنان اصرار دارند که این تصمیم کوته بینانه بوده است. نقطه مقابلی که استدلال‌های آنها بر آن تکیه می‌کند، افزایش تهدید از سوی دشمنان نسبتاً همتایی مانند چین و روسیه است. پیشرفت های سریع صورت گرفته توسط این کشورها در سال‌های اخیر با فناوری‌هایی مانند هواپیماهای پنهانکار نسل پنجم، پلتفرم های بدون سرنشین، سلاح‌های مافوق صوت و موارد دیگر، این استدلال را تأیید می کند. برخی از نشریات، مانند نشنال اینترست، به طور فزاینده ای گزارش داده اند که ایالات متحده در این فرضیه که ناوگان کنونی اف-۲۲ها نیرویی کافی برای مقابله با تهدیدهای متعارف در آینده خواهد بود، دچار اشتباه محاسباتی شده است.

برتری هوایی غایی

تا به امروز، F-22 Raptor بهترین جنگنده پنهانکار روی زمین باقی مانده و از نظر پنهانکاری، سرعت و عملکرد رزمی (مانورپذیری فوق العاده) با هیچ پلتفرم موجودی قابل مقایسه نیست. رپتور علاوه بر اینکه از قوی ترین موتورهای جت در هر جنگنده امروزی استفاده می کند، از کارآمدترین مواد جاذب رادار موجود در جهان پوشیده شده است.

مشخصات کلیدی F-22:

• طول: ۱۸.۹ متر
• طول بالها: ۱۳.۶ متر
• ارتفاع: ۵.۱ متر
• حداکثر سرعت: ۲.۲۵ ماخ (۲,۴۱۴ کیلومتر در ساعت)
• برد: ۲,۹۷۵ کیلومتر

ناوگان رپتور

اندازه ناوگان موجود جنگنده F-22 تنها ۱۸۶ فروند است که نیروی هوایی باید برای آینده قابل پیش بینی به همین تعداد بسنده کند. این محدودیت با دوران از کار افتادگی جنگنده به دلیل چرخه های تعمیر و نگهداری، ارتقاءها و فرسایش، تشدید خواهد شد. برآوردهای اخیر میزان آمادگی جنگی F-22 را در هر زمان کمتر از ۱۰۰ فروند نشان می دهد. حامیان تولید مجدد رپتور استدلال می کنند که این وضعیت آمادگی، توانایی ایالات متحده را برای اعمال قدرت در صورت نیاز و بازدارندگی دشمنان از اقدامات تجاوزکارانه تضعیف می کند.

صنعت دفاعی آمریکا

توقف تولید F-22 بخش هوافضای ایالات متحده را مختل کرد، که تأثیر موج گونه ای در سراسر شرکت های تابعه و سایر تولید کنندگان متصل به پروژه داشت. از دست دادن بودجه منجر به تعطیلی و حذف مشاغل بسیاری شد. اثر دیگر این لغو، از دست دادن افراد با مهارت های حیاتی و زیرساخت های موجود برای حمایت از تولید فناوری نسل پنجم بود. زمانی که لاکهید مارتین خط تولید رپتور را برچید، ایالات متحده دیگر توانایی تولید فروندهای اضافی از این جنگنده را نداشت، مگر اینکه کل زنجیره تولید از اول ساخته شود.

زمان پیش می رود و نیروی هوایی به سمت سرمایه گذاری در جنگنده تهاجمی مشترک F-35 به عنوان جایگزینی مقرون به صرفه برای F-22 های جدید روی آورده است. F-35 دارای قابلیت‌هایی است که به آن تطبیق‌پذیری عملیاتی فوق العاده ای می‌دهد، و افزودن قدرت رزم شبکه‌ای پیشرفته، تاکتیک‌های اشتراکی را متفاوت از همیشه امکان‌پذیر می‌کند. جنگنده حمله مشترک (JSF) فاقد سطح توانایی های اف-۲۲ در پنهانکاری و نبرد هوایی است. با این حال، طبق ادعای نیروی هوایی ایالات متحده و منابعی مانند Warrior Maven، «اف-۳۵ برای تکمیل، نه جایگزینی، قابلیت های F-22 در محیط های مورد مناقشه طراحی شده است.»

چشم انداز استراتژیک در حال تغییر

چشم انداز دفاعی جهانی از زمان تعطیلی F-22 به طرق مختلف تغییر کرده است. سایر پلتفرم های نسل پنجم در ناوگان متحدین و دشمنان ایالات متحده، مانند جنگنده پنهانکار J-20 چین و Su-57 روسیه، ظهور کرده اند. این بازیگران تقریباً همتا، در تلاش برای به چالش کشیدن قدرت هوایی ایالات متحده – دستکم از نظر ادراکی ـ جت‌های جدید خود را در رسانه‌های اجتماعی و دیگر پلتفرم‌ها به نمایش گذاشته اند. در پاسخ، رسانه‌هایی مانند انجمن نیروهای هوایی و فضایی گزارش‌هایی را منتشر کرده‌اند که در تلاش برای ترویج بازگشت مجدد به تولید پلتفرم‌هایی مانند F-22، ارزش این جنگنده را برای زرادخانه هوایی ایالات متحده، به‌ویژه در برابر این دشمنان، تقویت می کنند.

تصمیم دولت ایالات متحده برای پایان دادن به تولید F-22 Raptor بر اساس تعادل فشار مالی و ضرورت استراتژیک بود. این تصمیم در آن زمان واکنشی به نگرانی‌های بودجه‌ای فوری و نیاز به تأمین مالی برنامه‌های ضد نیروهای شورشی بود که برای درگیری‌های اوایل قرن بیست و یکم اهمیت بالایی داشتند.

این سازش ممکن است اهمیت حفظ توانایی ناوگان F-22 برای استقرار موثر در سطح جهانی علیه دشمنان در مناطق دوردست را دست کم گرفته باشد. این ظرفیت به وضوح محدود از جنگنده های اف-۲۲، بازدارندگی در برابر دشمنان نسبتاً همتا مانند روسیه و چین را تضعیف می کند. همچنین تعطیلی این برنامه، ظرفیت صنعت هوافضا در ایالات متحده را مختل کرده و ظرفیت این کشور را برای تولید مجدد در آینده در صورت نیاز کاهش داده است. همانطور که چشم انداز دفاعی جهانی در حال تغییر است، ممکن است ثابت شود که تصمیم برای توقف تولید F-22 معامله ضعیفی بین اولویت های کوتاه مدت و آمادگی استراتژیک بلند مدت بوده باشد.