نگاهی به پیش‌نویس تاریخی متروی تهران در آذر ۱۳۵۴

 ۴۹ سال پیش در چنین روزهایی، پیش‌نویس قرارداد ساخت شبکه مترو تهران امضاء شد؛ این موضوع در زمان خود آن قدر مهم و فراگیر بود که روز دوم آذرماه ۱۳۵۴، به تیتر نخست روزنامه اطلاعات تبدیل شد.

جزئیات طرح متروی پایتخت، آن روزها برای نخستین بار به اطلاع عموم رسید؛ واکاوی مطالب مندرج در جراید کثیرالانتشار اواسط دهه ۵۰ خورشیدی، مطالب جالب توجهی از شروع عملیات اجرایی پروژه احداث شبکه مترو تهران را فرارویمان قرار می‌دهد؛ مثلاً اینکه ابتدا قرار بوده ۴ خط مترو در پایتخت ساخته شود و طراحی اولیه نیز بر همین اساس بوده اما مشاور خارجی پروژه، امکان افزایش این خطوط به ۷ خط را هم مدنظر داشته است.

نخستین ترکیب هیئت مدیره شرکت راه آهن شهری تهران و حومه که شامل ۳ نفر بود نیز در آذرماه سال ۱۳۵۴ تعیین و اعضای آن منصوب شدند.

آنچه در ذیل می‌آید، نگاهی گذرا به برخی مطالب مندرج در روزنامه اطلاعات مورخ ۲ آذرماه ۱۳۵۴ (مربوط به طرح مترو تهران) است که مطالعه آن خالی از لطف نیست.

۱- طبق اعلام متولیان وقت شهرداری تهران (در سال ۱۳۵۴) قرار اولیه بر این بوده است که ظرف مدت زمان ۷۲ هفته بعد از شروع عملیات اجرایی اولین خط مترو پایتخت، نخستین ایستگاه های این مود حمل و نقلی به بهره برداری برسد؛ ضمناً مدت زمان تکمیل اولین خط مترو تهران ۳ سال پس از امضای قرارداد عنوان شده است.

۲- نخستین خط مترو تهران، کریدور شرقی – غربی پایتخت را پوشش داده و در مناطقی مانند خیابان ولیعصر (عج)، پل چوبی، دروازه دولت، میدان فردوسی، پل کالج، خیابان وصال شیرازی، دانشگاه تهران و میدان انقلاب، ایستگاه مترو (با یک ورودی و یک خروجی) طراحی شد.

 ۳- عمق متوسط ایستگاه‌ها در این خط مترو، حداکثر بین ۲۰ تا ۳۰ متر در نظر گرفته شد.

۴- شرکت مهندس مشاور فرانسوی، محل ایستگاه‌های مترو را اندکی دورتر از چهارراه‌ها و مراکز پر جمعیت منظور کرده بوده تا از ازدحام مسافران در این محدوده‌ها جلوگیری شود.

۵- سرفاصله حرکتی قطارها برای خط نخست مترو تهران ۵ دقیقه در نظر گرفته شده بود و با این زمان بندی حرکت قطارها، پیش‌بینی می‌شد ۱۲ هزار مسافر در ساعت به وسیله یک خط مترو جابجا شوند.

۶- محاسبات شرکت مشاور طرح چنین نشان می‌داد که خط نخست مترو تهران در هر ساعت به اندازه ظرفیت ۲۰۰ اتوبوس، مسافر جابجا می‌کند.

۷- مدت زمان پایان عملیات ساختمانی خط نخست مترو تهران ۳ سال در نظر گرفته شد و برای کل چهار خط طراحی شده، برنامه زمانی ۷ تا ۱۰ ساله در نظر گرفته بودند. از طرفی برای احداث چهار خط مترو ۹ میلیارد تومان (به ارزش پول در سال ۱۳۵۴) تخمین اعتبار صورت گرفته بود.

۸- غیر از خط نخست مترو تهران، طول مجموع سه خط دیگر ۶۴ کیلومتر برآورد شده و این خطوط مناطقی مانند میدان امام حسین (ع)، میدان شهدا، بهارستان، محدوده نواب، گلوبندک، میدان هفتم تیر، مهرآباد و تهرانپارس را نیز تحت پوشش قرار می‌داده است.