متادون چیست؟ + جدول عوارض شربت متادون

به گزارش زیرنویس، متادون یک داروی شبه‌افیونی (اپیوئیدی) مصنوعی است که به عنوان جایگزینی برای مواد مخدر قوی‌تر مانند هروئین و مورفین استفاده می‌شود. این دارو معمولاً برای درمان وابستگی به مواد مخدر و همچنین برای کنترل دردهای شدید در موارد خاص تجویز می‌شود.

موارد استفاده متادون

    درمان اعتیاد به مواد مخدر:

        متادون به صورت کنترل‌شده و تحت نظر پزشک برای کاهش علائم ترک هروئین یا سایر مواد مخدر تجویز می‌شود.

        این دارو گیرنده‌های افیونی مغز را فعال می‌کند، اما بدون ایجاد حالت سرخوشی شدید (نشئگی) که مصرف موادی مانند هروئین ایجاد می‌کند.

        کمک می‌کند تا فرد به تدریج وابستگی خود به مواد مخدر را کاهش داده و به سمت قطع مصرف حرکت کند.

    کنترل درد مزمن:

        در برخی بیماران که به داروهای مسکن قوی‌تر نیاز دارند، متادون می‌تواند جایگزین مناسبی باشد.

نحوه مصرف:

متادون معمولاً به صورت قرص، شربت یا آمپول عرضه می‌شود. دوز مصرفی آن کاملاً تحت نظر پزشک تعیین می‌شود و باید از مصرف خودسرانه آن اجتناب کرد.

عوارض جانبی متادون

مصرف متادون می‌تواند عوارضی داشته باشد که شدت و نوع آن‌ها بسته به فرد متفاوت است:

    خواب‌آلودگی /  سرگیجه /  تهوع و استفراغ /  یبوست \  خشکی دهان / تعریق بیش از حد / افت فشار خون

خطرات مصرف:

    اوردوز: مصرف بیش از حد متادون می‌تواند خطرناک باشد و باعث سرکوب تنفسی و حتی مرگ شود.

    وابستگی به متادون: اگرچه این دارو برای کاهش وابستگی به مواد مخدر استفاده می‌شود، اما خودش می‌تواند منجر به وابستگی شود.

    تداخل دارویی: متادون ممکن است با سایر داروها تداخل داشته باشد، از جمله داروهای آرام‌بخش یا الکل.

نکات مهم:

    مصرف متادون باید تحت نظر پزشک و در چارچوب برنامه‌های درمانی باشد.

    در صورت تصمیم به قطع مصرف، این کار باید تدریجی و با راهنمایی پزشک انجام شود تا از بروز علائم ترک جلوگیری شود.

در ادامه اطلاعات بیشتری درباره متادون ارائه می‌شود، از جمله نحوه عملکرد، موارد استفاده، مراقبت‌های لازم، و جنبه‌های درمانی:

نحوه عملکرد متادون

متادون یک آگونیست گیرنده‌های مو-افیونی (mu-opioid receptor) است. این گیرنده‌ها در مغز مسئول کاهش درد و ایجاد احساس سرخوشی هستند. متادون مانند سایر مواد مخدر، این گیرنده‌ها را فعال می‌کند اما به شکلی کنترل‌شده‌تر و با اثر طولانی‌تر. این ویژگی باعث می‌شود:

    هوس مصرف مواد مخدر کاهش یابد.

    علائم ترک مواد مخدر کمتر شود.

    فرد بتواند روی بهبود خود تمرکز کند.

موارد تجویز و درمان

۱٫ درمان اعتیاد به مواد مخدر

    در برنامه‌های درمان نگهدارنده (Maintenance Therapy)، متادون به عنوان جایگزینی مطمئن برای مواد مخدر غیرقانونی (مانند هروئین) استفاده می‌شود.

    هدف این درمان، کاهش وابستگی روانی و فیزیکی و کمک به فرد برای بازگشت به زندگی عادی است.

    این روش معمولاً در کلینیک‌های ترک اعتیاد و تحت نظارت پزشک انجام می‌شود.

۲٫ کنترل درد مزمن

    در بیماران مبتلا به دردهای مزمن و شدید (مانند درد ناشی از سرطان یا بیماری‌های مزمن دیگر) که دیگر مسکن‌های معمول تأثیر ندارند، متادون به عنوان داروی خط دوم یا سوم استفاده می‌شود.

مزایای استفاده از متادون

    کاهش رفتارهای پرخطر مرتبط با مصرف مواد مخدر (مانند تزریق و انتقال بیماری‌هایی چون ایدز و هپاتیت).

    کمک به بازگشت به زندگی اجتماعی و حرفه‌ای.

    اثر طولانی‌مدت: معمولاً تنها یک بار در روز مصرف می‌شود.

    کاهش علائم ترک مانند تعریق، اضطراب، و لرزش.

عوارض جانبی متادون

عوارض شایع / خواب‌آلودگی یا خستگی / تهوع و استفراغ \  یبوست /  تعریق بیش از حد / خشکی دهان / کاهش میل جنسی / عوارض جدی

    سرکوب تنفسی (در دوزهای بالا ممکن است خطرناک و کشنده باشد).

    اختلال در ریتم قلب (QT طولانی‌مدت).

    تشدید وابستگی در صورت مصرف غیرمنظم یا خودسرانه.

نکات ایمنی در مصرف متادون

    مصرف خودسرانه ممنوع: متادون باید تنها تحت نظر پزشک مصرف شود.

    دوز مصرفی دقیق: افزایش یا کاهش ناگهانی دوز می‌تواند خطرناک باشد.

    اجتناب از الکل و داروهای آرام‌بخش: مصرف هم‌زمان متادون با این مواد خطر سرکوب تنفسی و مرگ را افزایش می‌دهد.

    مراقبت در دوره بارداری: مصرف متادون در دوران بارداری ممکن است باعث سندرم ترک نوزادی شود. پزشک باید درمان را تنظیم کند.

علائم اوردوز متادون

    کندی تنفس یا توقف تنفس

    خواب‌آلودگی شدید یا بیهوشی

    تنگی مردمک‌ها (مردمک‌های بسیار کوچک)

    پوست سرد و مرطوب

    نبض آهسته یا نامنظم

در صورت مشاهده این علائم، باید فوراً به اورژانس مراجعه شود.

ترک متادون

    علائم ترک: شامل اضطراب، تعریق، درد عضلات، بی‌خوابی، و تهوع است.

    قطع تدریجی: قطع ناگهانی متادون می‌تواند باعث علائم شدید ترک شود. پزشک دوز را به تدریج کاهش می‌دهد.

    درمان جایگزین: گاهی برای کاهش علائم ترک از داروهای دیگر (مانند بوپرنورفین) استفاده می‌شود.

متادون در مقایسه با بوپرنورفین (سابوکسون)

هر دو دارو برای درمان اعتیاد به مواد مخدر استفاده می‌شوند، اما تفاوت‌هایی دارند:

    متادون: اثر قوی‌تر و طولانی‌مدت‌تر دارد و بیشتر در موارد وابستگی شدید استفاده می‌شود.

    بوپرنورفین: خطر اوردوز کمتری دارد و مناسب برای موارد وابستگی خفیف‌تر است.

چه زمانی نباید متادون مصرف شود

مصرف متادون در برخی شرایط یا بیماری‌ها ممکن است خطرناک باشد و باید از آن اجتناب کرد یا تنها با احتیاط و تحت نظر پزشک انجام شود. در ادامه شرایطی که نباید متادون مصرف شود یا باید با احتیاط مصرف شود، آورده شده است:

موارد منع مصرف متادون

    حساسیت به متادون یا ترکیبات آن:

        افرادی که سابقه واکنش آلرژیک شدید به متادون دارند نباید این دارو را مصرف کنند.

    بیماری‌های تنفسی شدید:

        در افرادی که به بیماری‌هایی مانند آسم شدید، بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD)، یا مشکلات تنفسی جدی مبتلا هستند، متادون ممکن است خطر سرکوب تنفسی را افزایش دهد.

    اختلالات قلبی خاص:

        افرادی که دچار QT طولانی‌مدت (نوعی اختلال در ریتم قلب) هستند یا سابقه آریتمی قلبی دارند.

        متادون می‌تواند باعث بدتر شدن این اختلالات شود.

    مشکلات شدید کبدی یا کلیوی:

        افرادی که دچار بیماری‌های پیشرفته کبدی یا کلیوی هستند، ممکن است توانایی متابولیزه کردن و دفع متادون را نداشته باشند که منجر به تجمع خطرناک دارو در بدن می‌شود.

    بیماری‌های مغزی یا آسیب‌های جمجمه‌ای:

        در افرادی که فشار داخل جمجمه‌ای بالا دارند (مانند پس از آسیب‌های مغزی)، متادون ممکن است این فشار را افزایش دهد.

    انسداد دستگاه گوارش:

        متادون می‌تواند باعث کندی حرکت روده‌ها شود و در افرادی که دچار انسداد روده یا یبوست شدید هستند، خطرناک باشد.

    مصرف هم‌زمان با داروهای خاص:

        داروهایی که باعث افزایش اثر متادون یا سرکوب تنفسی می‌شوند، مانند بنزودیازپین‌ها (دیازپام، آلپرازولام)، داروهای خواب‌آور، یا الکل.

        برخی داروها ممکن است اثرات متادون را کاهش یا افزایش دهند (مانند مهارکننده‌های CYP3A4 یا CYP2D6).

مواردی که نیاز به احتیاط دارد

    بارداری و شیردهی:

        متادون در دوران بارداری ممکن است باعث سندرم ترک در نوزاد تازه متولد شده (NAS) شود.

        در دوران شیردهی نیز، متادون به شیر مادر منتقل می‌شود و می‌تواند نوزاد را تحت تأثیر قرار دهد.

    سابقه اعتیاد به مواد دیگر یا الکل:

        افرادی که سابقه سوءمصرف مواد یا الکل دارند ممکن است به متادون وابستگی پیدا کنند.

    سالمندان:

        افراد مسن حساسیت بیشتری نسبت به اثرات متادون (مانند سرکوب تنفسی و خواب‌آلودگی) دارند.

    اختلالات روانی:

        متادون می‌تواند باعث افسردگی یا تشدید آن شود. همچنین در افراد با سابقه بیماری‌های روانی باید با احتیاط مصرف شود.

    مصرف هم‌زمان الکل یا مواد مخدر دیگر:

        ترکیب متادون با مواد آرام‌بخش یا الکل خطر مرگ ناشی از سرکوب تنفسی را به شدت افزایش می‌دهد.

علائم خطر در هنگام مصرف متادون

در صورت مشاهده هر یک از این علائم، باید فوراً مصرف متادون متوقف و به پزشک مراجعه شود:

    کندی یا دشواری تنفس

    خواب‌آلودگی شدید یا بیهوشی

    نبض کند یا نامنظم

    درد شدید قفسه سینه

    سرگیجه شدید یا افت فشار خون

توصیه‌های عمومی

    پیش از شروع متادون، پزشک را از تمامی بیماری‌ها، داروها و مکمل‌های مصرفی خود مطلع کنید.

    مصرف متادون باید تحت نظر دقیق پزشک انجام شود و از تغییر دوز بدون مشورت با پزشک خودداری کنید.

    هرگونه علامت مشکوک (مانند خواب‌آلودگی بیش از حد یا مشکلات تنفسی) را به سرعت گزارش دهید.

جدول عوارض متادون

نوع عارضه	شرح عوارض
عوارض جسمانی شایع	یبوست، خشکی دهان، خواب‌آلودگی، تهوع و استفراغ، تعریق زیاد​.
عوارض روانی	تغییرات خلق‌وخو، افسردگی، اضطراب، کاهش تمرکز​.
عوارض جنسی	کاهش میل جنسی، اختلال در عملکرد جنسی.
عوارض قلبی	اختلال در ریتم قلب، احتمال افزایش طول فاصله QT در نوار قلب.
وابستگی و سوءمصرف	خطر وابستگی به متادون در صورت مصرف غیرکنترل‌شده یا طولانی‌مدت​.
عوارض نادر اما جدی	مشکلات تنفسی در دوزهای بالا، اختلال در عملکرد کبدی.

---

نکات مهم:

1. مصرف تحت نظر پزشک می‌تواند خطر عوارض جدی را کاهش دهد.

2. مصرف دوزهای نادرست یا استفاده طولانی‌مدت ممکن است باعث وابستگی به متادون شود.

3. در صورت بروز عوارض قلبی یا تنفسی، فوراً به پزشک مراجعه کنید.