ظرفی عجیب که مصریان باستان در آن مایعات بدنی می‌خوردند

این جام سفالی به شکل سر “بِس”، خدای شادی، باروری و محافظت از خانواده در مصر باستان ساخته شده است. احتمالاً این ظرف در قرن دوم پیش از میلاد و در دوران پادشاهی بطلمیوسی در مصر مورد استفاده قرار می‌گرفت.

برانکو ون اوپن، یکی از نویسندگان مقاله و مسئول مجموعه هنر یونانی و رومی در این موزه، در بیانیه‌ای گفت: «مدت‌ها مصرشناسان در این فکر بودند که این جام‌ها که تصویر سر بس را دارند، برای چه استفاده می‌شدند و چه نوشیدنی‌هایی در آن‌ها نگهداری می‌شده است. کارشناسان نمی‌دانستند که این جام‌ها در زندگی روزمره به کار می‌رفتند یا در آیین‌های جادوگری».

در این مطالعه اخیر، دانشمندان با استفاده از تحلیل‌های پیشرفته شیمیایی، ترکیبات روان‌گردان موجود در این ظرف را شناسایی کردند. مواد کشف‌شده شامل گیاه سُداب سوری بود که دانه‌های آن می‌تواند باعث بروز رؤیاهایی شبیه به خلسه شود. همچنین آثاری از گل نیلوفر مصری یافت شد که اثر آرام‌بخش ملایمی دارد و احساس سرخوشی ایجاد می‌کند.

علاوه بر این مواد روان‌گردان، در این جام ردپای موادی همچون الکل، عسل، دانه کنجد، مغز کاج، شیرین‌بیان و انگور نیز شناسایی شد. تحلیل‌ها همچنین نشان دادند که در این ظرف نشانه‌هایی از خون انسان و سایر مایعات بدنی وجود دارد.

انریکو گرکو، شیمیدان دانشگاه تریسته ایتالیا و یکی از نویسندگان مقالۀ جدیدی که در این رابطه منتشر شده، به نیوزویک گفت که این ترکیبات هدفی نمادین و آیینی داشته‌اند. او توضیح داد: «پروتئین‌هایی از خون، مخاط واژنی و احتمالاً شیر مادر شناسایی شد. این مایعات ممکن است اهمیت نمادین یا آیینی داشته باشند و بر موضوعاتی مانند زندگی، باروری و بازآفرینی تأکید کنند. حضور مایعات انسانی مانند خون و ترشحات مخاطی، عنصری غیرمنتظره و بسیار نمادین هستند که در این ظرف یافت شده‌اند».

داویده تاناسی، باستان‌شناس دانشگاه فلوریدای جنوبی و نویسنده اصلی مقاله، گفت که احتمالاً از این جام برای «آیین‌های خواب‌بینی» استفاده می‌شده است؛ جایی که مردم در یک مکان مقدس می‌خوابیدند و امیدوار بودند در رؤیاهای خود راهنمایی‌هایی از یک خدا دریافت کنند.

تاناسی افزود: «در آیین یونانی آسکلپیوس، خدای پزشکی، پرستشگرانی که بیمار بودند، باید شب را در معبد می‌گذراندند و منتظر می‌ماندند تا خدا در رؤیاهایشان آن‌ها را شفا دهد. این رؤیاها با داروهایی که کاهنان ارائه می‌کردند، تحریک می‌شد. بنابراین، پژوهش ما تأیید می‌کند که چنین آیین‌هایی در گذشته وجود داشته و در فرهنگ‌های دیگر نیز مشابه آن وجود داشته است».

محققان در نظر دارند که مطالعات مشابهی را روی جام‌های دیگر بِس انجام دهند تا بررسی کنند آیا ترکیبات داخل آن‌ها یک دستورالعمل رایج بوده است یا خیر.

گرکو گفت: «این اولین تحلیل علمی جامع از بقایای آلی موجود در یک جام بس است. مطالعات قبلی درباره محتویات این ظروف حدس‌هایی زده بودند، اما شواهد مستقیمی نداشتند. این پژوهش در کشف مواد واقعی استفاده‌شده و اهمیت آیینی آن‌ها پیشگامانه است».