برخی از افراد تصور می‌کنند که خرید یک ساز با کیفیت، ضامن ماندگاری آن خواهد بود، اما این باور کاملا اشتباه است! شما حتی اگر بهترین و با کیفیت‌ترین سازهای بازار را نیز خریداری کنید، بدون نگهداری درست و اصولی نمی‌توانید برای مدت زمانی طولانی آن را سالم نگه دارید. سازهای کوبه‌ای ایرانی، سازهایی محبوب […]
برخی از افراد تصور می‌کنند که خرید یک ساز با کیفیت، ضامن ماندگاری آن خواهد بود، اما این باور کاملا اشتباه است! شما حتی اگر بهترین و با کیفیت‌ترین سازهای بازار را نیز خریداری کنید، بدون نگهداری درست و اصولی نمی‌توانید برای مدت زمانی طولانی آن را سالم نگه دارید.
سازهای کوبه‌ای ایرانی، سازهایی محبوب اما حساس هستند که نیاز به مراقبت‌های خاصی دارند. در این مطلب تصمیم داریم به شما بگوییم که شرایط نگهداری از هر ساز چگونه است….
تنبک
تنبک به عنوان یکی از محبوب‌ترین سازهای کوبه‌ای ایرانی برای حفظ صدای دلنشین خود نیازمند مراقبت ویژه است. رطوبت بیش از حد باعث شل شدن پوست و افت صدا می‌شود. علاوه بر این خشکی هوا نیز به پوست آسیب می‌رساند. تغییرات دمایی ناگهانی و ضربه نیز به تنبک می‌تواند صدمه بزند. برای نگهداری صحیح از تنبک، آن را در محیطی خشک و خنک با دمای ثابت نگهداری کنید. از کاور مناسب استفاده کرده و از قرار دادن آن در معرض نور مستقیم خورشید، کولر و بخاری خودداری کنید.
برای تمیز کردن پوست تنبک از پارچه نرم و خشک استفاده کرده و از مواد شوینده پرهیز نمایید. کوک کردن منظم و حمل و نقل صحیح نیز از دیگر نکات مهم در نگهداری از تنبک هستند.
در مناطق مرطوب، استفاده از رطوبت‌گیر و در روزهای سرد، گرم کردن ملایم دهانه تنبک می‌تواند تاثیر بسیاری در افزایش عمر این ساز داشته باشد. در روزهای گرم و خشک نیز می‌توانید با قرار دادن یک پارچه مرطوب روی پوست، رطوبت مورد نیاز آن را تأمین کنید.
هنگ درام
هنگ درام نیز در برابر تغییرات دمایی، رطوبت و خشکی هوا از خود حساسیت نشان می‌دهد. به همین دلیل توصیه می‌شود یک مکان به دور از رطوبت، نور و تغییرات دمایی برای این ساز در نظر بگیرید. علاوه بر این می‌توانید از کاور هنگ درام نیز استفاده کنید.
هر گاه قصد نواختن ساز هنگ درام را دارید، دست‌های خود را بشویید تا آلودگی از دست شما به ساز منتقل نشود. پاک کردن دوره‌ای ساز با استفاده از پارچه می‌تواند آلودگی‌های موجود بر روی ساز را پاک کرده و تاثیر مستقیمی بر افزایش عمر آن داشته باشد.
در هنگام خرید هنگ درام بهتر است لوازم جانبی مخصوص آن را نیز تهیه کنید تا بتوانید از آن در برابر بسیاری از آسیب‌های احتمالی جلوگیری کنید.
دف
دف یکی دیگر از سازهای کوبه‌ای ایرانی است که در برابر تغییرات جوی، آلودگی، ضربه، فشار و رطوبت، حساسیت بالایی از خود نشان می‌دهد.
بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد افرادی که ساز دف خود را در محیطی دور از رطوبت، تابش مستقیم نور خورشید و سرما و گرمای شدید هوا قرار می‌دهند، برای مدت زمانی طولانی‌تر می‌توانند از صدای ساز خود لذت ببرند.
به هیچ عنوان نباید ساز شما ضربه و فشار شدیدی را متحمل شود. چرا که ممکنه است پوست دف دچار آسیب‌دیدگی گردد. پاک کردن دف با پارچه‌ای لطیف و کمی نم‌دار باعث می‌شود تا بتوانید برای مدت زمانی طولانی‌تر ساز خود را سالم نگه دارید.
تمپو
تمپو سازی بسیار حساس و خوش صدا است که عضو مهمی از خانواده سازهای کوبه‌ای ایرانی محسوب می‌شود. این ساز فوق‌العاده نیز مانند دیگر سازها به تغییرات دما، رطوبت، نور خورشید و آسیب‌های خارجی واکنش نشان می‌دهد. لازم به ذکر است تمپوهای ساخته شده با پوست طبیعی حساسیت بیشتری دارند.
متخصصان توصیه می‌کنند محلی با آب و هوای معتدل برای نگهداری از این ساز در نظر گرفته شود. همچنین به صورت یک هفته در میان با پارچه‌ای نرم، آلودگی‌ها و گرد و غبارهای نشسته شده بر روی ساز پاک گردند.
به هیچ عنوان در هنگام خیس بودن دست، نوازندگی صورت نگیرد. خریداری کیف و کاور تمپو به خصوص زمانی که نیاز به حمل و نقل ساز است، می‌تواند ایده‌ای جالب برای جلوگیری از آسیب‌های خارجی باشد.
کاخن
کاخن سازی چوبی است که در دسته سازهای کوبه‌ای قرار می‌گیرد. این ساز فوق‌العاده به دلیل دارا بودن بدنه‌ای چوبی بیشتر در معرض آسیب حشرات قرار می‌گردد. به همین دلیل باید محیطی به دور از حشرات برای آن در نظر گرفته شود. قرار دادن نفتالین در محیط می‌تواند یک راهکار موثر برای دور کردن حشرات به خصوص موریانه از محیط قرارگیری ساز کاخن باشد.
این ساز باید به دور از رطوبت، حرارت و نور مستقیم خورشید قرار بگیرد تا بتواند مدت زمانی طولانی‌تر عمر کند. پاک کردن منظم ساز با پارچه، استفاده از لوازم جانبی و همچنین شستشوی دست قبل از نوازندگی می‌تواند عمر کاخن را به طور قابل توجهی افزایش دهد.
مراقبت از سازهای کوبه‌ای در برابر آسیب حشرات
سازهای کوبه‌ای، به ویژه آن‌هایی که از چوب و چرم ساخته شده‌اند، در معرض آسیب‌های ناشی از حشرات قرار دارند. حشراتی مانند سوسک‌های چوب‌خوار، موریانه‌ها و برخی از انواع شپش‌ها می‌توانند به سازهای موسیقی آسیب جدی وارد کنند. برای محافظت از سازهای کوبه‌ای، نگهداری آن‌ها در محیطی تمیز و خشک ضروری است. استفاده از مواد دفع حشرات طبیعی مانند اسطوخودوس و نعناع، کنترل رطوبت محیط، بازرسی منظم ساز و استفاده از مواد محافظ چوب می‌تواند از ساز در برابر آفات محافظت کند. همچنین، نگهداری ساز در محفظه‌های مخصوص نیز توصیه می‌شود.
مراقبت از ساز کوبه‌ای در برابر کپک و قارچ
کپک و قارچ، دشمنان اصلی سازهای کوبه‌ای، به خصوص آن دسته از سازهای ساخته شده از چوب هستند. این موجودات میکروسکوپی در محیط‌های مرطوب و گرم رشد می‌کنند و می‌توانند به تدریج به چوب ساز آسیب رسانده و صدای آن را تغییر دهند. برای جلوگیری از این مشکل، توصیه می‌شود نگهداری ساز در محیطی خشک و خنک با تهویه مناسب صورت گیرد.
در صورت مشاهده هرگونه نشانه کپک یا قارچ، استفاده از محلول‌های ضدعفونی‌کننده مخصوص چوب، با رعایت دستورالعمل‌های آن، توصیه می‌شود.
مراقبت از سازهای کوبه‌ای با استفاده از لوازم جانبی
لوازم جانبی مناسب، نقش بسیار مهمی در حفظ و نگهداری از سازهای کوبه‌ای ایفا می‌کنند. این ابزارها نه تنها از ساز در برابر آسیب‌های فیزیکی و محیطی محافظت می‌کنند، بلکه منجر به افزایش کیفیت صدا و طول عمر ساز نیز می‌شود.
یکی از مهم‌ترین لوازم جانبی برای سازهای کوبه‌ای، کاور و کیف‌های محافظ هستند. این کاورها معمولاً از مواد باکیفیت و مقاوم ساخته شده‌اند و دارای فوم‌های داخلی برای جذب ضربه هستند.
پدهای ضربه گیر برای جلوگیری از سایش و خراش ساز، روغن‌های مخصوص چوب برای حفظ رطوبت چوب و جلوگیری از ترک خوردگی و پایه‌های نگهدارنده برای قرار دادن ساز در حالت ایستاده، از دیگر لوازم جانبی ضروری برای مراقبت از سازهای کوبه‌ای به شمار می‌روند.
نتیجه‌گیری
در این مطلب به بررسی شرایط نگهداری سازهای کوبه‌ای ایرانی پرداختیم و گفتیم که چگونه می‌توان از هر ساز مراقبت کرد. انتظار می‌رود با توجه به نکات بیان شده در این مطلب بتوانید سازهای خریداری شده را برای مدت زمانی طولانی‌تر سالم نگهدارید.
