به گزارش خبرنگار مهر، انتخابات یکی از اساسی‌ترین و حیاتی‌ترین فرآیندهای هر نظام دموکراتیک است که از طریق آن مردم نمایندگان خود را برای اداره کشور انتخاب می‌کنند. این فرآیند نه تنها بستر تعیین سرنوشت کشور را فراهم می‌کند، بلکه نشانه‌ای از مشارکت عمومی، مشروعیت سیاسی و اعمال اراده جمعی جامعه نیز محسوب می‌شود. با گذشت زمان و با پیچیده‌تر شدن جوامع، نیاز به بهبود و بهینه‌سازی فرآیندهای انتخاباتی بیش از پیش احساس می‌شود.
در این میان، هوش مصنوعی به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین و نوآورانه‌ترین فناوری‌های عصر حاضر به سرعت در حال تبدیل شدن به ابزاری کلیدی در مدیریت و اجرای انتخابات است. هوش مصنوعی به دلیل قابلیت‌های فراوان خود در تحلیل کلان‌داده‌ها، پیش‌بینی دقیق، بهبود امنیت و افزایش کارایی، می‌تواند به بهبود چشم‌گیر فرآیندهای انتخاباتی کمک کند.
با توجه به اهمیت انتخابات و نقش حیاتی آن در جامعه، استفاده از هوش مصنوعی می‌تواند مزایای قابل توجهی را به همراه داشته باشد. این فناوری می‌تواند دقت و صحت شمارش آرا را افزایش داده، از وقوع تخلفات احتمالی جلوگیری کند، تحلیل‌های عمیقی از رفتار رای‌دهندگان ارائه دهد و فرآیندهای انتخاباتی را شفاف‌تر و کارآمدتر کند.
در این نوشتار، به بهانه برگزاری دومین دوره چهاردهمین انتخابات ریاست جمهوری ایران در روز ۱۵تیر ۱۴۰۳ به بررسی دقیق فرصت‌های استفاده ایمن از هوش مصنوعی در انتخابات خواهیم پرداخت. از همین روی، ابتدا مزایای استفاده از این فناوری در انتخابات را مرور کرده و سپس به راهکارهای استفاده ایمن و مؤثر از این فناوری در انتخابات می‌پردازیم؛ امری که می‌تواند منجر به بهره‌مندی حداکثری کشور از پتانسیل این فناوری در راستای برگزاری انتخابات شود.
در انتخابات ریاست جمهوری ایران نیز که در سراسر کشور برگزار خواهد شد، هوش مصنوعی برای نخستین بار وارد میدان این رقابت سیاسی شده است. مرکز ملی فضای مجازی پیش از این اعلام کرد که سامانه مبتنی بر هوش مصنوعی «Esetad.ir» در راستای ایجاد هماهنگی و هم‌افزایی در فضای مجازی کشور، در اختیار نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری، ستاد آن‌ها و عموم مردم قرار گرفته است. دیدگاه‌های مطرح شده از سوی نامزدها در اختیار این سامانه قرار گرفته است و کاربران می‌توانند از طریق آن به گفتگو با چت‌بات نامزد مورد نظر خود پرداخته و سوالات خود درباره مسائل مختلف را از آن‌ها بپرسند.
اگرچه هنوز راهی طولانی برای استفاده حداکثری از این فناوری در فرایند برگزاری انتخابات در پیش است، اما سیاست‌گذاران، مدیران انتخاباتی و پژوهشگران در آینده‌ای نزدیک می‌توانند با استفاده از فناوری هوش مصنوعی، انتخابات را به فرآیندی شفاف، امن و کارآمد تبدیل کنند و اعتماد عمومی به نظام انتخاباتی را بیش از پیش تقویت کنند.
مزایای استفاده از هوش مصنوعی در انتخابات
در بخش نخست به مرور برخی از مزایای به‌کارگیری هوش مصنوعی در فرایند برگزاری انتخابات می‌پردازیم.
افزایش دقت و کاهش خطاها
یکی از بزرگترین چالش‌های هر انتخابات، دقت در شمارش آرا و جلوگیری از وقوع خطاهای انسانی است. هوش مصنوعی با قابلیت پردازش کلان‌داده‌ها و الگوریتم‌های پیشرفته، می‌تواند دقت این فرآیندها را به طرز چشمگیری افزایش دهد. سیستم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی قادرند آرا را با سرعت بالا و بدون خطا شمارش کنند. علاوه بر این، هوش مصنوعی می‌تواند از بروز خطاهای ناشی از اشتباهات انسانی در ثبت‌نام رای‌دهندگان و سایر مراحل اداری جلوگیری کند. این امر باعث افزایش اعتماد عمومی به صحت نتایج انتخابات می‌شود.
بهبود امنیت و کاهش تخلفات احتمالی
تأمین امنیت انتخابات یکی از مسائل اساسی و حیاتی است که همواره نگرانی‌های بسیاری را به همراه دارد. هوش مصنوعی با استفاده از الگوریتم‌های پیچیده و تکنیک‌های پیشرفته تشخیص نفوذ، می‌تواند به شکلی مؤثر از وقوع تقلب جلوگیری کند. این فناوری قادر است الگوهای غیرعادی و فعالیت‌های مشکوک را شناسایی کرده و اقدامات لازم را برای جلوگیری از تقلب انجام دهد. به عنوان مثال، سیستم‌های هوش مصنوعی می‌توانند رفتارهای غیرمعمول در فرایند رأی‌گیری الکترونیکی را شناسایی کرده و به سرعت به این رفتارها واکنش نشان دهند.
تحلیل داده‌های انتخاباتی
یکی از مهمترین قابلیت‌های هوش مصنوعی، تحلیل کلان‌داده‌های حوزه افکارسنجی و ارائه پیش‌بینی‌های دقیق است. در انتخابات، این قابلیت می‌تواند برای تحلیل الگوهای رفتاری رای‌دهندگان و پیش‌بینی نتایج استفاده شود. ابزارهای تحلیل داده مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند حجم عظیمی از داده‌ها را در زمان کوتاه تحلیل کرده و اطلاعات ارزشمندی را درباره تمایلات و ترجیحات رای‌دهندگان به سیاست‌مداران و مدیران کمپین‌های انتخاباتی ارائه دهند. این تحلیل‌ها می‌توانند به بهبود استراتژی ستادها و کمپین‌های انتخاباتی و افزایش شانس موفقیت نامزدهای سیاسی کمک کنند.
افزایش شفافیت و اعتماد عمومی
شفافیت در فرآیندهای انتخاباتی می‌تواند نقش مهمی در افزایش اعتماد عمومی به نتایج انتخابات ایفا کند. هوش مصنوعی با ارائه اطلاعات دقیق و به‌روز، می‌تواند به تحقق این هدف کمک کند. سیستم‌های هوش مصنوعی قادر هستند که داده‌های انتخاباتی را به صورت لحظه‌ای پردازش و نتایج را به سرعت به اطلاع عموم برسانند. این امر می‌تواند از گسترش شایعات و اطلاعات نادرست جلوگیری کرده و اعتماد عمومی به نظام انتخاباتی را تقویت کند.
تسهیل دسترسی به اطلاعات
دسترسی به اطلاعات مرتبط با انتخابات برای رای‌دهندگان بسیار مهم است. هوش مصنوعی با ارائه اطلاعات دقیق و به‌روز درباره نامزدها، فرآیندهای رأی‌گیری و نکات مهم مربوط به انتخابات به رای‌دهندگان کمک کند تا تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرند. ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی همچنین می‌توانند به صورت خودکار اطلاعات مورد نیاز رای‌دهندگان را جمع‌آوری و در اختیار آنان قرار دهند. بی‌شک این امر مشارکت عمومی را افزایش داده و تصمیم‌گیری مردم درباره نحوه نقش‌آفرینی در فرآیند انتخابات را تسهیل می‌کند.
ملاحظات استفاده ایمن از هوش مصنوعی در انتخابات
به عقیده کارشناسان، استفاده از ظرفیت تحول‌آفرین هوش مصنوعی در فرایند انتخابات، مستلزم عنایت ویژه سیاست‌گذاران و متولیان امر به برخی ملاحظات است. در این بخش به بررسی برخی از محورهای حیاتی در این حوزه می‌پردازیم.
رعایت حریم خصوصی
یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌ها در استفاده از هوش مصنوعی، حفظ حریم خصوصی افراد است. در انتخابات، اطلاعات شخصی رای‌دهندگان از اهمیت بالایی برخوردار است و هرگونه نقض حریم خصوصی می‌تواند اعتماد عمومی به سیستم و فرایند را تضعیف کند. از همین روی و در راستای رعایت اصول حریم خصوصی، لازم است از تکنیک‌های رمزگذاری پیشرفته و الگوریتم‌های امن استفاده شود. همچنین، باید اطمینان حاصل شود که داده‌های جمع‌آوری شده فقط برای مقاصد مشخص و قانونی مورد استفاده قرار می‌گیرند و دسترسی به این داده‌ها محدود به افراد و سازمان‌های مجاز باشد.
شفافیت الگوریتم‌ها
شفافیت در الگوریتم‌های هوش مصنوعی به معنای امکان بررسی و ارزیابی عملکرد آن‌ها توسط نهادهای ناظر است. الگوریتم‌هایی که برای تحلیل داده‌ها و پیش‌بینی نتایج انتخابات استفاده می‌شوند، باید به طور شفاف مستند شده و قابلیت بررسی توسط کارشناسان مستقل و نهادهای ناظر را داشته باشند. این امر می‌تواند از بروز سو استفاده‌های احتمالی جلوگیری کرده و اعتماد عمومی به سیستم را افزایش دهد. همچنین، شفافیت الگوریتم‌ها به معنای ارائه توضیحات روشن درباره نحوه کارکرد و تصمیم‌گیری آن‌ها به رای‌دهندگان است.
آموزش و توانمندسازی کاربران
آموزش و توانمندسازی کاربران و مسئولین انتخاباتی برای استفاده ایمن و مؤثر از هوش مصنوعی در انتخابات، امری بسیار ضروری است. آموزش‌ها باید شامل نحوه استفاده صحیح از فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، شناخت مزایا و محدودیت‌های آن‌ها و روش‌های پیشگیری از خطرات احتمالی باشد. انتشار دستورالعمل‌های مدون، برگزاری دوره‌های آموزشی و کارگاه‌های عملی می‌تواند به افزایش دانش و مهارت کاربران کمک کرده و از وقوع خطاهای انسانی جلوگیری کند.
نظارت و بازبینی مستمر
نظارت و بازبینی مستمر بر عملکرد سیستم‌های هوش مصنوعی یکی از راهکارهای اساسی برای اطمینان از استفاده ایمن از این فناوری است. ایجاد سیستم‌های نظارتی قوی و مستقل که عملکرد الگوریتم‌ها را به صورت مداوم ارزیابی و نظارت کنند، می‌تواند به شناسایی و رفع مشکلات احتمالی در زمان مناسب منجر شود. این نظارت‌ها باید شامل ارزیابی عملکرد الگوریتم‌ها در شرایط واقعی و بررسی تطابق آن‌ها با استانداردهای امنیتی و قانونی باشد.
توسعه قوانین و مقررات مناسب
توسعه و تصویب قوانین و مقررات مناسب برای استفاده از هوش مصنوعی در انتخابات، امری حیاتی محسوب می‌شود. این قوانین باید به گونه‌ای طراحی شوند که ضمن حمایت از نوآوری و پیشرفت فناوری، حقوق و حریم خصوصی رای‌دهندگان را نیز حفظ کنند. تصویب مقررات روشن و دقیق می‌تواند به کاهش ابهامات و مشکلات حقوقی کمک کرده و چارچوبی قانونی برای استفاده ایمن و مسئولانه از هوش مصنوعی فراهم کند.
تشکیل و به‌کارگیری تیم‌های تخصصی
تشکیل تیم‌های تخصصی متشکل از کارشناسان حوزه هوش مصنوعی، امنیت سایبری، حقوق انتخابات و سایر زمینه‌های مرتبط، پیش از راه‌اندازی و توسعه سیستم‌های هوشمند، می‌تواند به بهبود استفاده ایمن از هوش مصنوعی در انتخابات کمک کند. این تیم‌ها ضمن همکاری نزدیک با نهادهای متولی برگزاری انتخابات و نظارت بر آن، راهکارهای مناسب را شناسایی و پیاده‌سازی می‌کنند که سبب رفع مشکلات و چالش‌های احتمالی می‌گردد.
سخن پایانی
همانطور که پیش‌تر نیز ذکر شد، انتخابات به عنوان یکی از مهمترین فرآیندهای دموکراتیک در جهان امروز، نیازمند سطح بالایی از دقت، شفافیت و امنیت است. در عصر تکنولوژی و با پیشرفت‌های سریع در حوزه هوش مصنوعی، این فناوری می‌تواند نقش بسزایی در بهبود و تسهیل فرآیندهای انتخاباتی ایفا کند. مزایای هوش مصنوعی در انتخابات شامل افزایش دقت و کاهش خطاها، بهبود امنیت و کاهش تقلب، تحلیل داده‌های انتخاباتی، افزایش شفافیت و اعتماد عمومی و تسهیل دسترسی به اطلاعات می‌شود.
کارشناسان بر این باورند که این فناوری با قابلیت‌های گسترده خود می‌تواند به بهبود و تسهیل فرآیندهای انتخاباتی کمک کند. با این حال، برای بهره‌برداری بهینه و ایمن از این فناوری، لازم است اصول و مقررات خاصی رعایت شود تا از سو استفاده‌ها و خطرات احتمالی جلوگیری گردد. بهره‌گیری هوشمندانه از هوش مصنوعی در انتخابات می‌تواند به تقویت مردم‌سالاری و افزایش اعتماد عمومی به نظام انتخاباتی منجر شود و انتخاباتی شفاف‌تر، امن‌تر و کارآمدتر را به ارمغان آورد.
انتظار می‌رود که با توجه به مزایا و پتانسیل‌های هوش مصنوعی در آینده نزدیک استفاده از این فناوری در انتخابات به شکل گسترده‌تری رواج یابد و به یکی از اجزای اساسی سیستم‌های انتخاباتی تبدیل شود. با تدوین سیاست‌ها و مقررات مناسب و اجرای اقدامات نظارتی و حفاظتی لازم، می‌توان از این فناوری برای برگزاری انتخاباتی سالم و معتبر بهره‌برداری کرد.
