امروز سالگرد استقلال ازبکستان و چند جمهوری دیگر از اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ و همچنین این هفته، پنجاه و نهمین سالگرد «عملیات گرند اسلم» است.
تاریخ همواره سرنخ‌هایی را برای شناخت و درک بهتر آنچه امروز اتفاق می‌افتد در اختیارمان قرار می‌دهد. پیچ و خم‌های مسیر تاریخ با اتفاق‌های ریز و درشت در گذر زمان تغییر یافته و هر رخداد به نوعی در رقم زدن وضعیت ژئوپلیتیک حال حاضر تاثیرگذار بوده است. آسیا و اقیانوسیه که سهم قابل توجهی از وسعت این کره خاکی را به خود اختصاص داده، همانند دیگر نقاط دنیا تحولات مهم و تاثیرگذاری را از سر گذرانده است.
در این گزارش سعی داریم تا با شرحی از چندین رویداد تاریخی در بازه زمانی ۳۱ اوت تا ۶ سپتامبر/ ۱۰ تا ۱۶ شهریور (هفته جاری)، سرنخ‌هایی را از چگونگی شکل‌گیری سیاست‌ها و جغرافیای امروز منطقه آسیا و اقیانوسیه در اختیار مخاطب قرار دهیم.
استقلال ازبکستان پس از فروپاشی شوروی
در آغاز سال ۱۹۲۰، آسیای مرکزی به طور کامل در دست روسیه بود و با وجود برخی مقاومت‌های اولیه در برابر بلشویک‌ها، ازبکستان و سایر منطقه آسیای مرکزی بخشی از اتحاد جماهیر شوروی شدند. در ۲۷ اکتبر ۱۹۲۴ (۵ آبان ۱۳۰۳) جمهوری سوسیالیستی شوروی ازبکستان ایجاد شد.
از سال ۱۹۴۱ تا ۱۹۴۵، در طول جنگ جهانی دوم، یک میلیون و ۴۳۳ هزار و ۲۳۰ نفر از ازبکستان در ارتش سرخ علیه آلمان نازی جنگیدند درحالیکه تعدادی نیز در طرف آلمان ایستادند. نزدیک به ۲۶۳ هزار سرباز ازبک در میدان های جنگ جبهه شرقی کشته و بیش از ۳۲ هزار نفر در عملیات مفقود شدند.
در جریان جنگ شوروی و افغانستان، تعدادی از نیروهای ازبک در افغانستان جنگیدند که دست کم یک‌هزار و ۵۰۰ نفر جان خود را از دست دادند و هزاران نفر دیگر مجروح شدند.
در ۲۰ ژوئن ۱۹۹۰ (۳۰ خرداد ۱۳۶۹)، ازبکستان حاکمیت دولتی خود را اعلام کرد. پس از کودتای نافرجام در مسکو توسط تندروهای حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی به منظور حفظ این نظام یکپارچه و مخالفت با طرح اصلاحات میخاییل گورباچوف، ازبکستان در ۳۱ اوت ۱۹۹۱ (۹ شهریور ۱۳۷۰) اعلام استقلال و روز یکم سپتامبر (۱۰ شهریور همان سال) را به عنوان روز ملی معرفی کرد.
اتحاد جماهیر شوروی در ۲۶ دسامبر (پنج دی) همان سال منحل شد. اسلام کریم اف که پیشتر دبیر اول حزب کمونیست ازبکستان از سال ۱۹۸۹ بود، در سال ۱۹۹۰ به عنوان رییس جمهوری سوسیالیستی شوروی ازبکستان انتخاب شد. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱، او به عنوان رئیس جمهوری ازبکستان شروع به کار کرد.
کریموف این سمت را تا سپتامبر ۲۰۱۶ (شهریور ۱۳۹۵) در زمان مرگش بر عهده داشت. در ۱۴ دسامبر (۲۴ آذر) همان سال، شوکت میرضیایف نخست وزیر، جایگزین او شد. در ۶ نوامبر ۲۰۲۱ (۱۵ آبان ۱۴۰۰)، میرضیایف پس از کسب پیروزی قاطع در انتخابات ریاست جمهوری، برای دومین دوره ریاست جمهوری خود سوگند یاد کرد.
عملیات گرند اسلم در جریان جنگ ۱۹۶۵ هند و پاکستان
عملیات گرند اسلم یک عملیات نظامی کلیدی در جنگ هند و پاکستان در سال ۱۹۶۵ بود. ارتش پاکستان در ماه سپتامبر ۱۹۶۵ آن را اجرایی کرد که شامل حمله به پل حیاتی «اخنور» در جامو و کشمیر هند بود. این پل نه تنها راه نجات کل یک لشکر پیاده نظام ارتش هند بود، بلکه می‌توانست برای تهدید شهر جامو که یک نقطه لجستیکی مهم برای نیروهای هندی بود، مورد استفاده قرار گیرد.
گرند اسلم ایده ایوب خان رییس جمهوری وقت پاکستان بود که برای به خطر انداختن کنترل جامو و کشمیر طراحی شده بود تا با اجتناب از یک جنگ همه گیر، هند را پای میز مذاکره بیاورد. این عملیات ابتدا با موفقیت همراه بود، اما زمانی که ارتش هند جبهه جدیدی را در استان پنجاب پاکستان به منظور کاهش فشار در کشمیر باز کرد، به بن بست رسید. این امر پاکستان را مجبور کرد که گرند اسلم را کنار بگذارد و در پنجاب بجنگد، بنابراین عملیات با شکست به پایان رسید و اهداف اعلام شده محقق نشد.
اسلام آباد عملیات گرند اسلم را همراه با عملیات جبل الطارق در ماه مه و پیش از شروع جنگ طراحی کرده بود. جنگ ۱۹۶۵ که به جنگ دوم کشمیر معروف است، پس از عملیات جبل الطارق پاکستان که برای نفوذ نیروها به جامو و کشمیر برای ایجاد شورش علیه حکومت هند طراحی شده بود، آغاز شد. پس از اعلام آتش‌بس از طریق قطعنامه ۲۱۱ شورای امنیت به دنبال مداخله دیپلماتیک اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده آمریکا و صدور اعلامیه تاشکند، خصومت بین دو کشور پایان یافت.
اولین پرتاب ماهواره کره شمالی
در ۳۱ اوت ۱۹۹۸ (۹ شهریور ۱۳۷۷) بر اساس گزارش‌ها کره شمالی ماهواره‌ای به نام «کوانگ‌میونگ‌سونگ» (Kwangmyŏngsŏng-۱) به فضا پرتاب کرد. در حالیکه دولت کره شمالی می‌گفت که پرتاب موفقیت آمیز بوده است، هیچ چیزی در مدار و حریم هوایی این کشور از این عملیات پرتاب ماهواره وجود نداشت. مقام‌های آمریکایی مدعی بودند که این ماهواره بر فراز اقیانوس آرام سقوط کرده است.
این اولین ماهواره‌ای بود که به عنوان بخشی از برنامه «کوانگ‌میونگ‌سونگ» به فضا پرتاب شد و اولین تلاش پیونگ یانگ برای پرتاب ماهواره به حساب می‌آمد. این موشک، چند روز قبل از پنجاهمین سالگرد استقلال کره شمالی از ژاپن، از زمین پرتاب «موسودان-ری» (در شرق کره شمالی) با استفاده از موشک «پاکتوسان» (Paektusan) پرتاب شد. چند روز بعد خبرگزاری مرکزی کره اعلام کرد که ماهواره با موفقیت در مدار زمین قرار گرفته است.
سازمان ملی فضایی چین در توسعه این ماهواره که شکل ۷۲ وجهی داشت و شبیه به «دونگ فانگ هونگ ۱» اولین ماهواره چینی بود، مشارکت داشت. جرم دقیق ماهواره نامشخص است چرا که تخمین‌ها از ۶ کیلوگرم تا ۱۷۰ کیلوگرم متغیر است.
منبع: ایرنا
