تبریز، شهر تاریخ و تمدن دیرینه‌ای است که موزه‌های تاریخی جای گرفته در آن بخشی از این تاریخ را هویدا می‌کند.
تبریز، شهری است که نشانه‌هایی از دوران باستان تا عصر حاضر در بطن آن وجود دارد و کسی نمی‌تواند هویت تاریخی این شهر دیرینه را انکار کند. اماکن تاریخی و خانه‌های تاریخی بسیاری در تبریز وجود دارد که اغلب به دوران مشروطه و قاجار بازمی‌گردد اما در موزه‌های این شهر آثاری از عصر آهن هم وجود دارد.
برای شناخت تاریخ و هویت این خطه لازم است سری به موزه‌های تبریز بزنیم تا بیشتر با حیات انسان‌های گذشته در این دیار آشنا شویم.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان شرقی می‌گوید: تبریز دومین شهر پس از تهران با بیشترین تعداد موزه است و از ۸۲۹ موزه در سطح کشور تعداد ۴۳ مورد آن در آذربایجان شرقی و ۲۶ مورد در تبریز واقع شده است.
احمد حمزه زاده می‌افزاید: تعداد ۱۴ موزه در سطح استان آذربایجان شرقی تحت پوشش اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان، ۱۹ موزه در اختیار سازمان‌ها و دستگاه‌های اجرایی، پنج موزه تحت مدیریت بخش خصوصی و چهار موزه مشارکتی است و ۱۱ موزه نیز توسط مجموعه داران با مجوزهای رسمی اداره می‌شود.
وی با بیان این‌که ۳۰ هزار قطعه اثر تاریخی و تمدنی در موزه‌های آذربایجان شرقی وجود دارد، ادامه می‌دهد: تاکنون بیش از چهار هزار و ۵۰۰ اثر تاریخی در استان شناسایی شده که ۲ هزار و ۲۵ مورد آن به ثبت ملی رسیده و هفت اثر و بنای تاریخی نیز در فهرست آثار جهانی ثبت شده است.
وی تاکید می‌کند: حفاظت و صیانت از مواریث فرهنگی یک وظیفه‌ی همگانی است که باید با مشارکت بخش دولتی و خصوصی تحقق یابد.
در ادامه به معرفی تعدادی از موزه‌های معروف تبریز می‌پردازیم.
موزه عصرآهن
سایت موزه عصر آهن شاید بیشتر از این‌که یک موزه باشد، گورستانی از آثار باستانی و مدفن انسان‌ها در دوران عصر آهن است.
این محوطه باستانی با قدمتی بیش از سه هزار و ۵۰۰ سال در یک عملیات خاکبرداری سال ۱۳۷۶ در تبریز کشف شده و پس از انجام کاوش و مرمت‌ها به عنوان نخستین موزه‌ی صحرایی ایران در سال ۱۳۸۶ در معرض دید عموم قرار گرفت.
تعداد ۳۸ گور از انسان‌هایی که به صورت جنینی دفن شده‌اند به همراه اشیای مختلفی چون سفال، ابزارآلات جنگی، جواهرات و … در این محوطه باستانی کشف شده که هر یک بی شک دارای داستانی شگف انگیز است.
این سایت تاریخی در داخل یک مکان تاریک به گونه‌ای چیدمان شده که بازدیدکنندگان را به دنیای دیرین باستان می‌برد و می‌گرداند و در دنیا اعجاب انگیز آن دوران غرق می‌کند.
موزه آذربایجان
موزه آذربایجان دومین موزه باستان‌شناسی کشور پس از موزه ملی ایران است که با زیربنای ۲۴۰۰ مترمربع در سه طبقه آثار تاریخی را در معرض نمایش قرار داده است.
این موزه در سال ۱۳۳۷ در تبریز بنا نهاده شده و در سال ۱۳۴۱ نیز کار احداث آن به اتمام رسید و در مهرماه همان سال نیز افتتاح شد. در این موزه، آثار تاریخی و هنری متعلق به دوران پیش از اسلام و دوران اسلامی نگهداری می‌شود.
موزه آذربایجان با گنجینه‌ای بسیار مهم و با ارزش دارای ۱۲ هزار قطعه اشیای عتیقه و هنری است که ۲ هزار و ۳۰۰ قطعه آن به ثبت رسیده است که قدمت برخی از آن‌ها حتی به هفت هزار سال نیز می‌رسد.
موزه صدا
موزه صدای تبریز یکی از موزه‌های منحصر به فرد و جزو اولین موزه‌های صدا و موسیقی در ایران به شمار می‌رود که تاریخ حرفه نوازندگی و قدمت سازهای اصیل را به نمایش گذاشته است.
این موزه به عنوان نخستین موزه صدای کشور و نخستین موزه خصوصی در آذربایجان شرقی در سال ۱۳۹۷ افتتاح شده و در دل بازار تاریخی «کره نی خانا» تربیت تبریز واقع شده است.
در این موزه بیش از ۳۰۰ قلم اشیای مرتبط با صدا جای گرفته و یک بخش مهم آرشیو صوتی نوازندگان و آهنگ‌سازان به خصوص آرشیو اذان موذن‌ها، نت، عکس و پوستر، نقاشی و خوش‌نویسی را دارا است.
مجموعه‌های صوتی قاریان، تعزیه خوانان، چاوش خوانان، پرده خوانان، منقبت خوانان، شبیه خوانان مناسبت‌های ملی و مذهبی، آواز خوانان قدیمی چون اقبال، سید احمد خان و آثار ارزشمند موسیقی‌های فاخر در این موزه نگهداری می‌شود.
موزه سنجش
موزه سنجش بیش از ۱۶۰ سال قدمت دارد و در داخل خانه تاریخی سلماسی، یکی از خانه‌های تاریخی تبریز متعلق به دوران قاجار واقع شده است.
این موزه تنها موزه سنجش موجود در کشور است و انواع ابزارهای وزن کشی مانند ترازوهای زرگری، قپان‌های بزرگ، سنگ‌وزنه‌ها، پیمانه‌های مختلف نفتی، وسایل و ابزارهای مربوط به علم نجوم مانند اسطرلاب، ابزارهای مربوط به علم هواشناسی، قطب‌نما و هم‌چنین ساعت‌های مختلف در آن به نمایش گذاشته شده است که به سده‌های گذشته دلالت دارند.
یک تنه درخت پنج میلیون ساله از دوران پلیوسن زمین‌شناسیِ نوزیستی در این موزه وجود دارد که یک زمین شناس محلی در پارس آباد مغان آن را خریداری و سپس به تبریز منتقل کرده است.
پمپ بنزین صد ساله و ساعت تاریخیِ امپراتور روم باستان دو مورد از مهم‌ترین و ارزشمندترین اشیایی است که در موزه سنجش نگهداری می‌شود.
پمپ بنزین از ۲ پیمانه شیشه‌ای و یک شلنگ متصل به مخزن بنزین تشکیل شده است. این پمپ با دقت و کارآیی خاصی که داشته باعث جلوگیری از هدر رفتن بنزین شده است. ساعت امپراتور نیز یک نمونه‌ی منحصر به فرد از ساعت ریخته‌گری با تصویر یکی از امپراتورهای روم باستان با روکش طلا است.
منبع: ایرنا
