زهرا علی‌اکبری- چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در هشتمین روز تیرماه در حالی برگزار شد که کاندیداهای حاضر و کاندیداهای انصرافی هر کدام تلاش کرده بودند با وعده‌های اغواگرانه، آرای جمعیت واجد شرایط را در سبد خود بریزند.
موضوع مهم اما اینجا بررسی رفتار رای‌دهندگانی است که به بلوغی تازه دست یافته‌اند و در انتخاب خود کمتر وعده‌های عجیب و غریب را باور می‌کنند.
بر اساس آمار رسمی اعلام شده از جمعیت ۶۱ میلیون و ۴۵۲ هزار و ۳۲۱ نفری واجد شرایط رای دادن ۲۴ میلیون و ۵۳۵ هزارو ۱۸۵ نفر در انتخابات شرکت کردند. از این تعداد ۱۰ میلیون و ۴۱۵ هزار و ۹۹۱ نفر به مسعود پزشکیان، کاندیدای نزدیک به طیف اصلاحات رای دادند. سعید جلیلی نیز با کسب ۹ میلیون و ۴۷۳ هزار و ۲۹۸ رای، به دور دوم رقابت‌های انتخاباتی راه یافت.
آرای قالیباف نیز ۳ میلیون و ۳۸۳ هزار و ۳۴۰ رای اعلام شد و مصطفی پورمحمدی نیز توانست ۲۰۶ هزار و ۳۹۷ رای را از آن خود کند. بر اساس این آمار ۳۶ میلیون و ۹۱۷ هزار و ۱۳۶ نفر از واجدان شرایط در انتخابات حضور نیافتند. این افراد در کنار ۱۰ میلیون و ۴۵۱ هزار نفری که به پزشکیان رای دادند، در حقیقت نه بزرگی به وعده‌هایی دادند که در سبد اصولگرایان به جامعه پیشکش شد. به این ترتیب ۴۶ میلیون و ۶۴۹ هزار و ۱۲۷ نفر از واجدان شرایط رای دادن در ایران وعده‌های بزرگ را باور نکردند و این سخنان برایشان انگیزه‌ای ایجاد نکرد. از وعده برای سه روز سفر مجانی در سال برای خانوارهای ایرانی که توسط سعید جلیلی اعلام شد تا نصف شدن قیمت بنزین و پرداخت یارانه طلا به مردم و تحویل زمین رایگان .
کسی که وعده نداد
صدرنشین فهرست ارای اعلامی مسعود پزشکیان است. او قرار است در جمعه پیش رو بخت خود را برای ورود به پاستور بیازماید. تا همین جا مسعود پزشکیان کمترین وعده را به مردم داده است. در ادبیات وی نه خبری از تخصیص یارانه‌های آنچنانی و اعطای وام‌های میلیاردی و تحویل زمین رایگان است نه قولی برای رایگان کردن خدمتی دولتی.
مسعود پزشکیان همه چیز را به کار کارشناسی ارجاع داده و البته در سخنانش ناترازی‌ها را مورد اشاره قرار داده و اعلام کرده است در صورت حضور در پاستور دولتش را متعهد به برنامه‌ریزی برای کاهش ناترازی‌ها خواهد دانست.
اقتصاد ایران سالیانی طولانی است درگیر ناترازی‌هایی است که حالا به عنوان بحرانی جدی در اقتصاد خودنمایی می‌کنند.
ناترازی‌ها در نظام بانکی، ناترازی در حوزه‌ی انرژی، ناترازی صندوق‌های بازنشستگی و … در کنار تداوم تحریم، عدم عضویت در اف‌ای‌تی‌اف شرایط پیچیده‌ای را پیش روی اقتصاد ایران قرار داده است.
مهمترین وعده‌ی اعلامی از سوی پزشکیان اجرای تام و تمام برنامه هفتم توسعه است. او اعلام کرده خود را متعهد به اجرای قوانین موجود می‌داند. شاید بتوان عینی‌ترین وعده اعلامی از سوی پزشکیان را تلاش برای همسان‌سازی میزان افزایش دستمزد با تورم دانست. نکته‌ای که البته قانون مصوب در ایران است اما دولت‌ها همواره از اجرای ان چشم پوشیده‌اند.
او در خصوص قیمت بنزین نیز نه وعده تغییر روند یارانه داد و نه اعلام کرد قادر به کاهش قیمت بنزین است. پزشکیان در این زمینه نیز گفت: هر مداخله و هر تصمیمی برای مردم با نظر آنان خواهد بود. اگر روزی قیمت بنزین بالا رود باید ماشین‌هایی وارد کنیم که کم مصرف هستند و مردم را مجبور به خرید ماشین‌هایی با مصرف سوخت بالا نکنیم.
به این ترتیب رای‌دهندگان به پزشکیان با کسانی که در این انتخابات شرکت نکرده‌اند، یک شباهت مهم دارند. هر دو دسته به وعده‌های عجیب و غریب و اغواگرانه «نه» گفته‌اند. این نه بزرگ می‌تواند درس مهمی برای کاندیداها در انتخابات‌های پیش رو در سالیان آتی باشد. عبور جامعه از وعده‌های بزرگ و بالاتر بودن رای پزشکیان نسبت به آرای سایر نامزدها حکایت از آن دارد که جامعه‌ی ایران مشتاقانه بازگشت به روندهای علمی و کارشناسی را طلب می‌کند.
جامعه به کدام وعده‌ها نه گفت؟
علیرضا زاکانی، شهردار تهران و امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، رییس بنیاد شهید و معاون رییس‌جمهوری هر دو وعده‌های عجیب و غریبی را در این انتخابات مطرح کردند. زاکانی که مصرانه اعلام کرد تا پایان رقابت‌های انتخاباتی در صحنه باقی خواهد ماند و اجازه نمی‌دهد پزشکیان رییس‌جمهور شود، وعده داده بود یارانه‌ی انرژی را معادل طلا پرداخت می‌کند تا از تورم مصون بماند. او گفته بود در دولتش به هر خانوار ۵ نفره معادل ۱۱۰ میلیون تومان در سال یا بیست گرم طلا، پرداخت خواهد شد. در حالی که ایران از ناترازی شدید بنزین رنج می‌برد، او وعده نصف شدن قیمت بنزین را مطرح کرد و گفت سایر قیمت‌ها نیز تغییر نخواهد کرد. در عین حال تحویل گوشت در خانه‌های مردم و رایگان شدن بیمه زنان خانه‌دار، پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها و همچنین کودکان زیر هفت سال با واکنش منفی افکار عمومی روبرو شد. او البته درست چند ساعت بعد از آن‌که قاطعانه گفت در صحنه خواهد ماند، از حضور در انتخابات انصراف داد و پرونده‌ی وعده‌های عجیب و غریبش را با انصراف از انتخابات بست و با خود برد.
قاضی زاده هاشمی، دیگر کاندیدایی که از ابتدا حرف و حدیث بر سر انصرافش در روزهای پایانی بالا بود نیز وعده اعطای وام یک میلیارد تومانی قرض‌الحسنه به جوانان و اعطای زمین رایگان یا ارزان‌قیمت و پرداخت یارانه چند ده میلیونی با خانوارها را با انصرافش از حضور در انتخابات از روی میز برداشت. با این حال دو کاندیدای اصولگرایی که در صحنه ماندند نیز وعده‌های سنگینی را مطرح کردند.
محمدباقر قالیباف، رییس مجلس در این رقابت‌ها هم وعده تخصیص دویست متر مربع زمین مسکونی به هر سرپرست خانوار را به صورت رایگان داد و هم وعده‌ی افزایش حقوق و یارانه را همزمان مطرح کرد و اعلام کرد دولتش در صورت تشکیل خود را متعهد به رشد هشت درصدی اقتصاد و همچنین کاهش زمان خرید خانه برای خانه اولی ها به مدت ۷.۵ سال دانشت. او به فقرا نیز وعده داد که صد درصد تحت پوشش دولت قرار گیرند.
سعید جلیلی نیز در سخنان خود در دور اول با تایید سیاست‌های دولت سیزدهم و انتقاد شدید به دولت یازدهم و دوازدهم، دور زدن تحریم را بزرگترین اقدام دانست و اعلام کرد با تداوم سیاست دور زدن تحریم حتی امکان فروش دو میلیون بشکه نفت در روز نیز فراهم است، وعده داد به هر خانوار ایرانی سه روز سفر رایگان را در اقامتگاه‌های دولتی ارائه دهد.
او البته در حوزه‌ی یارانه‌ها نیز طرحی دارد. وی معتقد است تنها کسانی که خودرو دارند از یارانه‌ی بنزین بهره می‌برند و سال‌هاست پیگیر اجرای طرحی است که سهمیه بنزین را به جای خودرو به کد ملی افراد تحصیص دهد. وی معتقد است در صورت اجرای این طرح هر کسی از سهمیه بنزین بهره خواهد برد.
حمید حسینی، کارشناس اقتصادی و عضو اتاق بازرگانی که در بازار فرآورده‌های نفت و گاز و پتروشیمی فعالیت دارد نقدی به این سیاست وارد می‌داند و معتقد است هر چند در ابتدا ممکن است افراد از دریافت سهمیه خوشحال شوند اما نکته اینجاست که در هیچ کجای جهان بنزین به عنوان امکانات در نظر گرفته نمی‌شود. در جهان به این طرز فکر ما میخندند که فکر کنیم بنزین و وام بانکی و … امکانات هستند و باید به همه‌ی افراد تحصیص یابند. بنزین در جهان یک کالاست و افراد با پرداخت پول نسبت به خرید آن اقدام می‌کنند اما در ایران برخی هنوز بر این نکته پافشاری عجیب دارند که باید این امکانات را بین مردم توزیع کنیم.
سعید جلیلی که مدعی است دولتش قادر است عقب‌ماندگی‌های چند صد ساله را در چهار سال جبران کند، وعده داده است طرحی برای سبد غذایی دارد که ۱۳ قلم کالای غذایی را در اختیار مردم قرار می‌دهد. طرح‌های وی بر تغییر در روند پرداخت یارانه نیز استوار است.
جامعه از وعده‌ها عبور کرد
حالا جامعه‌ای که از سال ۱۳۸۴، در نهمین انتخابات ریاست‌جمهوری با وعده‌های معیشتی روبرو شد، امروز از پس گذشت نوزده سال، در محاسبات و مناسبات خود در انتخابات این وعده‌ها را مد نظر قرار نداد.
برخی کارشناسان معتقدند جامعه به این نتیجه رسیده است که دریافت هر چیز رایگانی، هزینه‌ی بالاتری برای کل جامعه در برخواهد داشت .
مرتضی افقه در این زمینه می‌گوید: امروز مردم این نکته را دریافته‌اند که دریافت یارانه بیشتر به معنای تورم بیشتر است، در سال ۱۴۰۱ نیز جراحی اقتصادی و پرداخت یارانه بیشتر ، تورمی بسیار بیشتر از قبل را به مردم تحمیل کرد و به نظر می‌رسد این اگاهی در جامعه شکل گرفته است اما هنوز برخی کاندیداها به این درجه از شناخت نرسیده‌اند که وعده‌ی کارشناسی و قابل اجرا بدهند.
۲۲۳۲۲۳
