محدوده‌ی دانشگاه تهران در فهرست میراث‌های فرهنگی ملی ثبت شده است. روشن است که جایگاه ارزشمند آثار ملی به‌خاطر مجموعه شرایطی است که دارند، از جمله: قدمت، اصالت، آمدورفت چهره‌های ملی، نقشی که در تاریخ و فرهنگ سرزمین داشته‌اند، ویژگی‌های معماری، و چگونگی چینش ساختمان‌ها و ارتباط‌شان با فضاهای بازِ سبز و غیرسبز. ویژگی آخر آن‌قدر اهمیت دارد که نه‌تنها نگاهداشت فضاهای درون محوطه به صورت نخستِ خود، بلکه تعیین یک حریمِ بیرونی برای اثر به‌خاطر حفظ چشم‌انداز آن، از معیارهای ثبت ملی (و جهانی) به شمار می‌رود.
محوطه‌ی دانشگاه تهران در مرکز شهر، یک هسته‌ی فرهنگی است که بر پیرامون خود، تا چند خیابان آن‌سوتر اثرگذار بوده و موجب شکل‌گیری شمار زیادی کتاب‌فروشی، مؤسسه‌های چاپ و نشر و تکثیر، کافه، سینما، و تئأتر شده است. این دانشگاه یک “جزیره”ی سبز هم هست که تا حد زیادی موجب باصفاتر و خنک‌تر شدن محیط اطراف خود است، یعنی نقش یک بوستان شهری را نیز دارد.
نیازی به توضیح ندارد که آموزش، در یک فضای پر درخت که سازه‌های آن فاصله‌ی مناسبی از هم داشته باشند، بسیار بهتر صورت می‌گیرد تا در یک محیط با ساختمان‌های به هم چسبیده و پرهیاهو. چنان که همه‌ی دانشگاه‌های معتبر و نامی جهان محوطه‌های باز و بزرگ و پر دار و درخت، و نیز زمین‌های ورزش بسیار دارند.
شوربختانه در چند دهه‌ی گذشته، به‌جز باغ‌های تهران که به‌شدت تخریب شده و بیشتر آن‌ها به برج‌های مسکونی و تجاری‌ای بدل شده که با زیست پایدار مغایرت دارند، محوطه‌ی بسیاری از دانشگاه‌ها، کارخانه‌ها، و بیمارستان‌ها هم دستخوش ساخت‌وسازهای سنگین شده و هویت و اصالت‌شان تغییر کرده است. برای نمونه می‌توان به محوطه‌ی همین دانشگاه تهران اشاره کرد که پس از انقلاب چندین ساختمان به آن اضافه شده، نما و فضای درونی چند دانشکده را از حالت نخستینِ خود خارج کرده‌اند، و زمین ورزش آن هم از دست رفته (و از نظر ساختاری هم به نادرست، دانشکده‌ی پزشکی را از آن جدا کرده‌اند). نمونه‌ی دیگر محوطه‌ی بسیار قدیمی دانشگاه خوارزمی است که در ضلع جنوبیِ ساختمان زیبا و قدیمی آن گودبرداری عمیقی شده که حکایت از شروع یک ساخت‌وساز سنگین دارد. همچنین می‌توان به محوطه‌ی بیمارستان‌های امام و شریعتی اشاره کرد که دچار همین بلا شده و با وجود آن که پژوهش‌هایی نشان داده بیماران در بیمارستان‌هایی با فضای سبز زودتر بهبود می‌یابند، ساختمان‌های هیولاوار در محوطه‌های سابقا سبزشان ساخته‌اند.
اینک، با پی‌کنی‌های سنگین در ضلع جنوبی دانشکده‌ی پزشکی دانشگاه تهران، گویا قصد بنا کردن فروشگاه دارند که هم به لحاظ مخدوش شدن هویت این اثر ملی و هم به لحاظ نامتناسب بودن این کاربری با محیط و کارکرد دانشگاه، کاری است غیرقانونی و به‌غایت نادرست. امید آن که مدیریت دانشگاه و سازمان میراث فرهنگی مانع ادامه‌ی این کار شوند.
*کنشگر محیط‌زیست
۴۷۴۷
