اواخر تابستان سال ۱۴۰۰ بود که «مثبت نگاتیو» متولد شد؛ برنامه‌ای که یکشنبه شب‌ها به مدت ۵۰ دقیقه روی آنتن شبکه مستند رفت.
«مثبت نگاتیو» روایت خطی، نزدیک به واقعیت و مبتنی بر اسناد با جزئیات کمتر ذکرشده از تاریخ جنگ در تلویزیون را در دستورکار قرار داده و امیدوار است بتواند در فصل سوم با یک آرایه (دکور) جذاب‌تر و جدول‌پخش به‌روزتر، وقایع دفاع مقدس را تا پایان جنگ روایت کند و به مرجعی برای فیلم‌سازان و علاقه‌مندان این حوزه مبدل شود.
هشت سال دفاع مقدس، برش مهم تاریخی کشور
مصطفی فتاحی، تهیه‌کننده مستند «مثبت نگاتیو» با اشاره به اینکه پیش از آغاز تولید این برنامه، محمدعلی صمدی، پژوهشگر دفاع مقدس، بخش‌های کوتاهی از دفاع مقدس را تولید و از شبکه‌های مختلف پخش کرده است، افزود: مدیر شبکه مستند سیما پیشنهاد داد که چنین برنامه‌ای با موضوع دفاع مقدس، آن هم به‌صورت جزئی و از همه مقاطع دوران دفاع مقدس تولید کنیم و ما بر اساس آن، طرحش را به شبکه ارائه دادیم.
وی در پاسخ به اینکه آیا این برنامه مورد اقبال مخاطبان قرار گرفته است یا خیر، گفت: پیامک‌هایی که به برنامه می‌آید منهای پیامک‌هایی که نقد و پیشنهاد داشتند که راجع‌به موضوعات مختلف صحبت کنیم، موارد فراوانی هم از ما می‌خواستند برنامه را ادامه دهیم و تعداد برنامه را از یک شب به هفته‌ای چهار شب افزایش دهیم.
فتاحی در پاسخ به اینکه «مثبت نگاتیو» چه تفاوتی با سایر برنامه‌های دفاع مقدسی که از رسانه ملی تولید و پخش شده‌اند، دارد؟ افزود: تا پیش از این، اغلب برنامه‌های دفاع مقدسی، مناسبتی بود و به هفته دفاع مقدس ختم می‌شد. هیچ‌گاه روایت منسجمی از قبل آغاز جنگ، دلایل شروع جنگ و خرده‌روایت‌هایی از ابتدای روزشمار عملیات‌ها با زبان قصه‌گویی و پژوهش رسانه‌ای که توسط پژوهشگر برنامه محمدعلی صمدی به ترتیب جلو آمد، نداشتیم.
وی خاطرنشان کرد: بعد از گذشت ۱۰۸ قسمت از این برنامه که دو فصل خود را پشت سرگذاشته ما تازه به وقایع جنگ در سال ۱۳۶۱ رسیدیم و حرف‌ها و ناگفته‌های زیادی باقی مانده که باید بگوییم و احساس کردیم باید طراحی متفاوتی نسبت به برنامه‌های دیگر داشته باشد. نیت ما این بود که برنامه گفت‌وگومحور باشد. تا پیش از این، هر زمان بیننده می‌خواست به گفتگو‌ها عادت کند بخش‌های دیگر برنامه حواسش را پرت می‌کرد. ما تلاش کردیم این گفتگو‌ها در عین سادگی مطالب مهمی را بیان کند.
فتاحی در پاسخ به اینکه آیا برای انتخاب موضوعات در این برنامه، اتاق فکر داشتید، اظهار داشت: سردبیر، کارگردان و پژوهشگر برنامه اعضای اتاق فکر ما بودند. محمدعلی صمدی که چند کتاب در حوزه مقدس دارد تقریباً تمام عمرش را صرف پژوهش در حوزه دفاع مقدس کرده و جایی نبوده که سرک نکشیده باشد و بار اصلی روی دوش او بود و دیگران هم تلاش کردند یاری‌اش کنند.
وی در پاسخ به اینکه هدف از ساخت این برنامه چه بود، افزود: اولین شاخصه‌اش این است که ما به بسیاری از شبهه‌ها که به‌مرور در جامعه مطرح شده و سوءتفاهماتی که در فضای مجازی بیان می‌شود پاسخ درست و منطقی بدهیم. هشت سال دفاع مقدس جزء مهم‌ترین مقاطع تاریخ کشورمان است. در این هشت سال، فراز و نشیب‌های زیادی داشتیم و به قول معروف قصه‌های متنوعی از این ماجرا روایت شده که نسل جوان و دهه نودی‌ها از آن بی‌اطلاعند.
این تهیه‌کننده تلویزیون ادامه داد: به پرونده‌های زیادی تاکنون پرداخته نشده، برای نمونه به عملیات کربلای ۴ در این برنامه مفصل پرداختیم و بازخورد‌های خوبی گرفتیم. قصه آدم‌هایی را که در این هشت سال خیلی معروف نبودند و مغفول مانده بودند از غبار زمان کنار زدیم و به نسل امروزی معرفی کردیم. بازخورد‌هایی که به ما می‌رسد حتی از شهرستان‌های کوچک و نقاط دور افتاده کشور است که گفته‌اند ما هر هفته برنامه را می‌بینیم و چه حیف که نمی‌دانستیم دانستن تاریخ دفاع مقدس و اینکه ما در چه وضعی و با چه کشور‌هایی درگیر بودیم و چه آدم‌هایی در آن حضور داشتند و نقش آفریدند، در زندگی و انتخاب مسیر ما تا این حد مؤثر و راهگشاست.
وی در پاسخ به اینکه چرا در این چهل و اندی سالی که از انقلاب اسلامی می‌گذرد رسانه ملی به فکر تولید چنین برنامه‌هایی آن هم با شرح جزئیات نیفتاده است، گفت: شاید تا به امروز دغدغه‌اش ایجاد نشده باشد و آدم‌هایی که می‌خواهند در این حوزه کار کنند معدود باشند و تنها به یک یا دو اتفاق نگاه کرده باشند و اینکه دوربینشان بالاتر است و جزئی به این اتفاقات نمی‌پردازند و نیاز ندیده‌اند با این جزئیات اتفاقات را از زوایای مختلف تفسیر کنند.
فتاحی ادامه داد: وقتی فرماندهان دفاع مقدس را دعوت می‌کنیم از نگاه خودش به موضوع نگاه می‌کند نظرات مختلف را کنار هم قرار می‌دهیم به جمع‌بندی بهتری برای توضیحش می‌رسیم. ساخت یک برنامه دفاع مقدسی زمان زیادی می‌طلبد که شاید خیلی از مدیران رسانه ملی نپسندند و برای همین اولین بار با جزئیات به آن پرداخته شده است.
وی گفت: امیدوارم سریع‌تر بتوانیم فصل سوم این برنامه را با آرایه‌ای جذاب‌تر و جدول‌پخش به‌روزتر شروع کنیم تا بتوانیم وقایع دفاع مقدس را تا پایان جنگ روایت کنیم و این برنامه به‌عنوان مرجعی مطمئن برای فیلم‌سازان و علاقه‌مندان این حوزه قابل استناد باشد.
این تهیه‌کننده با بیان اینکه تهیه و تولید دو فصل مستند «مثبت نگاتیو» دو سال و اندی به طول انجامید، گفت: ما تقریباً هر هفته که پخش داشتیم همان هفته ضبط برنامه را شروع می‌کردیم، پژوهشگر و همکاران متناسب با همان هفته و سر ضبط موضوعات و مطالب را به‌روز می‌کردند و می‌کوشیدند بدون هرگونه خللی کار را پیش ببرند و از جا‌های مختلف داده بگیرند و اگر اشکالی هم بود حوزه‌های مرتبط را دعوت و رفع اشکال می‌کردیم یا سؤالات مخاطبان را به‌عنوان یک بخش مجزا پاسخ می‌دادیم.
وی تأکید کرد: عموماً قصه شخصیت‌های برجسته و گمنام و نوع روایت و پرداختن به آنها جذاب بود. تقریباً به بسیاری از شخصیت‌های اثرگذار جنگ همچون شهیدان بروجرودی، چمران، همت، متوسلیان، ابوشریف و بهنام محمدی پرداختیم و بازخورد خوبی دیدیم.
فتاحی در پاسخ به اینکه چرا پرداختن به این شخصیت برای مردم جذاب بود، گفت: مردم در این اتفاقات و وقایع خودشان را می‌توانند جای آدم‌هایی که ما از آنها روایت می‌کنیم قرار دهند و خودشان را در لباس شهدا ببینند و بتوانند شبیه آنان باشند. مردم نمی‌توانند خودشان را در اتفاقات و رخداد‌ها قرار بدهند، ولی می‌توانند با قصه‌گویی و روایت با آنها ارتباط بیشتری برقرار کنند.
ادعا نمی‌کنیم همه چیز را گفتیم
مهدی بختیاری، مجری برنامه «مثبت نگاتیو» با بیان اینکه دوران جنگ یکی از مهم‌ترین مقاطع تاریخ ایران است، گفت: دوران هشت‌ساله دفاع مقدس سرشار از اتفاقات و آدم‌هایی است که برای تاریخ این کشور افتخارآفرینی کرده‌اند. با توجه به اینکه دو سه دهه از جنگ می‌گذرد، باید روایت‌ها دائم بیان شود. حالا این روایت‌ها ممکن است در قالب خاطراتی که فرماندهان می‌گویند، باشد که برای نویسندگان و کارشناسان حوزه دفاع مقدس ارزشمند است.
وی افزود: تولیدات در این زمینه فراوان است. آنچه در این برنامه در مد نظر قرار داشت روایت جزئی‌تر از جنگ بود. اگر دقت کرده باشید در ۱۰۸ قسمتی که ضبط شده، ما توانستیم وقایع جنگ را تا دی سال ۱۳۵۹ بررسی کنیم. روایات جزئی از وقایع جنگ زیاد است، این روایات جزئی براساس مستندات، خاطرات و گفته‌های فرماندهانی که در این وقایع حضور داشتند و کتاب‌هایی که در حوزه دفاع مقدس تهیه و تولید شده و مرور می‌شوند.
مجری برنامه «مثبت نگاتیو» با اشاره به اینکه در ابتدای جنگ، عملیات‌های کوچک و مختلفی صورت گرفته، ولی تا به حال با این جزئیات درباره‌اش حرفی به میان نیامده است، افزود: «مثبت نگاتیو» تقریباً با جزئیات، دوران جنگ را روایت می‌کند. روایت آن مقاطع حساس برای نسل‌های آینده و کسانی که جنگ را درک نکرده‌اند و نیز علاقه‌مندان و پژوهشگران دوران دفاع مقدس که می‌خواهند وقایع این دوران را با جزئیات بیشتری ثبت کنند اهمیت بالایی دارد. البته که ادعا نمی‌کنیم همه چیز را گفته‌ایم.
بختیاری در پاسخ به اینکه اولویت‌بندی شما در ساخت این برنامه چه بوده است، گفت: براساس زمان عملیات‌های مختلف. اتفاقات را براساس اهمیتشان دسته‌بندی کردیم، سیر اتفاقاتی که افتاد به چندین قسمت قبل از جنگ اختصاص داشت؛ اینکه وضعیت کشورمان قبل از جنگ چطور بود و از زمانی که وارد جنگ شدیم تا دی سال ۱۳۵۹ و آغاز حمله صدام حسین تا عملیات نصر براساس زمان‌بندی اتفاقات پیش رفتیم. وی خاطرنشان کرد: این برنامه به‌روایت اتفاقات ریز و جزئی از ابتدا و سپس تمام مقاطع جنگ پرداخت که جزء عملیات‌های بزرگ دسته‌بندی نشده و راجع‌به اشخاصی بود که در دوره‌های مختلف شهید شده بودند و اثرگذاری بالایی داشتند.
مجری برنامه «مثبت نگاتیو» با بیان اینکه یکی از اهداف ما در این برنامه اثرگذاری برروی افکار عمومی و ایجاد بستر برای پژوهشگران جنگ بود، ادامه داد: باید به جزئیات بیشتری می‌پرداختیم، به همان اندازه که راجع‌به عملیات آزادسازی خرمشهر صحبت کردیم، باید یک دسته‌بندی راجع به همه جزئیات کنار همدیگر از واقعه جنگ می‌داشتیم، چراکه شاید برخی عملیات‌ها و اشخاص برای مخاطب جذاب‌تر باشد. آن چیزی که برای ما مهم بود این بود که به همه جزئیات در کنار هم پرداخته شود.
