مهدی زارع،استاد تمام زلزله شناسی درباره خطر ساخت و ساز بلند مرتبه ها در تهران به خبرنگار اجتماعی زیرنویس گفت:استان های تهران و البرز با دو کلان شهر بزرگ کشور، شامل تهران و کرج و با جمعیت ۱۷ میلیونی از مهمترین مناطق تمرکز جمعیت در ایران است. ساختمان های بلند مرتبه – برج ها- با تعداد طبقات بیش از۱۰ طبقه- حدود ۱۰۰۰ مورد در تهران برآورد شده اند که از این میان تا سال ۱۴۰۰ تعداد ۱۷۱ برج در حریم گسل های تهران و ۱۷۶ برج نیز در معابر و کوچه های با پهنای کمتر از ۱۲۰ متر احداث شده اند. در اسفند ۱۴۰۲ مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی نتیجه مطالعه ای را منتشر کرد که نشان می دهد حدود ۱۰۰ ساختمان بلند مرتبه ۲۴۵ سایت مهم و حساس و حدود ۳۲ هکتار بافت فرسوده در محدوده حریم گسل های شهر تهران قرار دارد. از سوی دیگر وجود گسل های بنیادی و قرارگیری روندهای پنهان لرزه زا در گسترده تهران و کرج و احتمال رخداد زلزله مخرب در هر یک از این روندهای گسله نمایانگر اهمیت توجه ویژه به پهنه تهران به عنوان پهنه با خطر بالای زمینلرزه است.
نیاز به قانون حریم ممنوعیت ساخت و ساز وجود دارد
زارع با اشاره به حوادثی که در سال های گذشته برای ساختمان های بلند مرتبه در تهران رخ داده ادامه داد:آسیب‌پذیری ما در شهرهای بزرگی همچون تهران در برابر حوادث احتمالی مثل زلزله بسیار بالاست، در سال ۹۵ دو حادثه (پلاسکو در ۳۰-۱۰-۹۵ و انفجاری در تونل مترو که در بامداد جمعه ۲۸ خرداد۹۵ شمال غرب تهران در شهران رخ داد) نشان از ابعاد تبعات ممکن (و البته بسیار بیشتر) برای حادثه ای مانند زلزله در تهران داشت. این حادثه ها به صورت نقطه‌ای و محدود رخ داد و امکان کنترل حادثه – البته با تحمل خسارتهای زیاد – ممکن بود، ولی همین حادثه های محدود نشان داد که آسیب‌پذیری ما برای شهر بزرگی مانند تهران در چه سطحی است. ساخت بناهای مهم از قبیل هتل بلندمرتبه ولنجک روی گسل فعال شمال تهران و ساخت استادیوم در حریم خطرناک زمین‌شناختی در جنوب تهران بیش از پیش نشان می‌دهد که نیاز به قانون حریم ممنوعیت و تعیین تکلیف ساخت و ساز – یا ممانعت از آن- در حریم گسلهای فعال وجود دارد. در سوابق موضوع از گذشته تا امروز می‌توان نیاز به چنین قانونی را مشاهده کرد. شهرداری تهران اجازه ساخت روی گسلهای لرزه‌زای تهران را داده و بیشتر این گسل‌ها با ساختمانهای بلند و کوتاه پوشیده شده‌اند. در مصوبه ۲۳/۲/۱۳۹۷ شورای عالی شهرسازی و معماری درخصوص حریم گسلهای زلزله شهرهای ایران پیرامون «حریم گسلهای زلزله شهرهای ایران» تکالیف و وظایفی برای واحد‌ها و سازمان‌های مربوطه آمده بود.
او با در نظر گرفتن ویژگی های منطقه شهران در شمال غرب تهران و در نزدیکی کن و ابتدای جاده کن-سولقان ادامه داد: این نقطه در فاصله حدود ۱۵۰۰ متری پهنه گسل شمال تهران قرار دارد. می‌توان فرض کرد که گسل شمال تهران چنانچه در پهنه شمال غرب تهران فعالیت‌لرزه‌ای مهمی در آینده نشان دهد، عملاً «پهنه رومرکز مهلرزه‌ای» در همین ناحیه کن و شهران و شمال منطقه ۲۲ واقع بشود.
اگر زمین لرزه‌ای با بزرگای ۶٫۵ (مشابه زلزله ۵ دی‌ماه ۱۳۸۲ بم) را در نظر بگیریم که دقیقاً در همین پهنه رخ دهد، می‌توانیم با تجربه‌ای که از نظر وسعت پهنه هم خسارت در زلزله بم داریم در نظر بگیریم که پهنه با خسارت شدید، محدوده‌ای بیضوی با وسعت حدود ۷ کیلومتر (درازا) در ۳ کیلومتر (پهنا) خواهد بود. اگر چنین پهنه‌ای را در محدوده شمال غرب تهران به مرکزیت کن فرض کنیم، محدوده‌ای از حصارک کن (محدوده دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات ) تا باغ اناری در شمال منطقه ۲۲ تهران، به پهنای حدود ۳ کیلومتر دچار بیشترین خسارت‌ها خواهد شد. این تازه فقط محدوده با بیشترین خسارت است و باید توجه کنیم که آسیب‌های جدی به پیرامون همین منطقه وارد می‌شود و آسیب‌های ثانویه هم وجود خواهد داشت.
زلزله تهران فقط در شمال غرب شهر؛ ۱۰ برابر زلزله منجیل خسارت ایجاد می کند
اگر مناطق ۵ و ۲۲ شهرداری تهران را که در مجاورت منطقه حادثه دیده شهران در ۲۸-۳-۹۵ قرار دارند درنظر بگیریم، برآورد می شود که در سال ۱۳۹۵ جمعیت هایی به ترتیب بالغ برحدود ۸۵۰ هزار نفر و حدود ۱۵۰ هزار نفر در مناطق ۵ و ۲۲ شهرداری تهران سکونت داشتند. بنابراین فقط در این دو منطقه شهرداری جمعیت ساکن حدود ۱ میلیون نفر برآورد شد. این بدان معنی است که در هر حادثه – مانند زلزله- که در نقطه از شمال غرب تهران رخ دهد، جمعیت در معرض خطر بالغ بر ۱۰ برابر جمعیت در پهنه رومرکزی زمینلرزه ۳۱ خرداد ۶۹ منجیل است.
این استاد تمام زلزله شناسی با اشاره به ساخت بنا “بر روی” پهنه گسل های فعال می گوید:در آئین نامه های مهم در کشور های لرزه خیز -نظیر آئین نامه AP در کالیفرنیا و آئین نامه نیوزیلند- منع و ممنوع شده و حداقل توصیه شده تا بناهای معمولی و ساختمانهای یکی دو طبقه امکان ساخت داشته باشد و از تجمع و انبوه سازی باید به هر طریق ممکن اجتناب شود. درایران از مرداد ۹۵ فعالیتی در کمیسیون عالی معماری و شهرسازی بر مبنای نقشه گسلهای فعال در تهران آغاز شد که بر آن اساس بتوان در توسعه شهر و ساخت ساختمان های جدید تصمیم گیری کرد. مورد اخیر مجوز دادن به یک هتل سی طبقه روی گسل شمال تهران در ولنجک در اسفند ۱۴۰۰ نمادی از تداوم چالش توسعه خطرناک بر روی گسل لرزه زا است. که باید بلافاصله متوقف شود.
