اقتصاد ایران به کدام سو می رود؟

به گزارش صد آنلاین، هرچند انتظار می‌رفت بازارهای ارز و طلا تحت تاثیر گفت‌وگوهای ایران و تروئیکای اروپایی روند کاهشی را در پیش بگیرد، اما وقایع سوریه مانع از روند پایدار در این بازارها شد بطوری‌که در اولین روز اتفاقات در این کشور قیمت ارز بار دیگر افزایش یافت و به بیش از ۷۰ هزار تومان رسید.

به این ترتیب هر دلار آمریکا در یک هفته اخیر هزار و ۵۰۰ تومان و در شش ماه گذشته ۱۰ هزار و ۴۰۰ تومان افزایش قیمت را تجربه کرده که یکی از بزرگترین رشد قیمت‌های این ارز در مدت شش ماهه محسوب می‌شود که در ده سال گذشته تجربه شده است. به این ترتیب هر گرم طلای ۱۸ عیار نیز با رشد ۱۱ هزار و ۸۰۰ تومانی در یک هفته گذشته به ۴ میلیون و ۵۸۰ هزار تومان رسید که از رشد یک میلیون و ۲۵۰ هزار تومانی در شش ماه گذشته حکایت دارد.

قیمت سکه نیز به تبعیت از رشد قیمت این دو عامل در این مدت با رشدهای بالایی روبرو شد و رکوردهای قبلی بازار سکه در این مدت جابجا شد؛ بطوریکه در شش ماه گذشته قیمت سکه بهار آزادی ۱۲ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان و سکه امامی ۱۱ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان افزایش را در کارنامه خود به ثبت رساندند. تنها در یک هفته اخیر قیمت این دو سکه به ترتیب ۶۴۰ هزار تومان و ۱۹۰ هزار تومان افزایش یافته است.

کارشناسان بازارهای ارز و سکه معتقدند گفت‌وگوهای ایران با اروپا در آستانه روی کار آمدن دولت ترامپ احتمالا گزینه چندان جذابی در بلندمدت برای بازارها نخواهد بود و شاید برای دوره ای کوتاه مدت بتواند اندکی جو روانی ایجاد کند که پایدار نیست، زیرا تداعی کننده گفت‌وگوهای دولت حسن روحانی با طرف اروپایی بدون حضور دولت آمریکاست که در سال‌های انتهایی دهه نود نتوانست در برابر سیاست‌های سختگیرانه ترامپ اثرگذار واقع شود و در نتیجه اقتصاد ایران با هجمه سنگین تحریم‌ها روبرو شد و اروپا نتوانست و نخواست از ایران در برابر این هجمه‌ها در عمل حمایت کند.

در حال حاضر خبرها از کاهش ده درصدی خرید نفت ایران توسط چین حکایت دارند که نشان می‌دهد قبل از آن که ترامپ به کاخ سفید راه یابد، دولت چین به سمت جلو فرار می‌کند و تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل! 

سیاست‌های اقتصادی تحت الشعاع موضوعات سیاسی
در چنین شرایطی موضوع سوریه و سقوط برخی شهرهای مهم این کشور نیز نگرانی‌هایی را از آغاز دور جدیدی از تنش‌ها در خاورمیانه آغاز کرده که پای ایران را نیز به معرکه باز خواهد کرد و می‌تواند مجددا ریسک‌های ژئوپلیتیکی را برای اقتصاد ایران از سر بگیرد. هرچند هنوز معلوم نیست آتش بس لبنان و اسراییل تا کجا ادامه یابد و یا چه سرانجامی داشته باشد و آیا این موضوع به غزه نیز خواهد رسید یا نه، اما تنش‌های کنونی همچنان در منطقه و به صورت غیرمستقیم بین ایران و رژیم صهیونیستی ادامه دارد.

در این بین نمی توان از سیاست‌های اقتصادی دولت نیز غافل بود؛ وزیر اقتصاد دولت چهاردهم که با جدیت به دنبال نزدیک کردن نرخ ارز نیما و بازار آزاد است، منطق کاملا درستی را دنبال می‌کند و به طور حتم این سیاست در بلندمدت نتایج مناسبی به همراه خواهد داشت، اما همزمانی این سیاست با موضوعات تقویت کننده قیمت در بازار ازاد می‌تواند اثرات این طرح را خنثی کند. واقعیت آن است که دولت به دنبال کاهش فاصله بین نرخ ارز نیما و بازار آزاد است تا هر گونه اثر روانی ناشی از رانت و سفته بازی در بازار را کاهش دهد، این در حالی است که بازار ارز آزاد از سوی مولفه‌های محرک دیگری تقویت می‌شود که اصولا در اختیار دولت نیست.

بر این اساس آنطور که کارشناسان اقتصادی می‌دانند دولت باید سیاست‌های محدودکننده ای را در خلق پول، کاهش شتاب نقدینگی و تورم به کار بگیرد و بخشی از سیاست‌های خود را معطوف به سیاست‌های پولی و مالی در اقتصاد نماید. اخیرا رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرده نرخ رشد نقدینگی در حال حاضر ۲۸ درصد است که این رقم از ۲۵ درصد ابتدای سال بالاتر است.

این در حالی است که وزیر اقتصاد معتقد است هر اقدامی که برای کاهش تورم در پیش گرفته شود می‌تواند رشد اقتصادی را متوقف کند. از سوی دیگر کاهش رشد نقدینگی نیز باعث شده تا بسیاری از تعهدات مالی دولت نیز روی زمین بماند و این در حالی است که دولت اعلام کرده ناچار است تا پایان سال ۳۰۰ همت خلق پول کند و همه این موضوعات نشان می‌دهد عبور از سیاست تک نرخی شدن ارز در وضعیت کنونی به این آسانی نیست. 

بازگشت معمار تحریم‌های نفتی
در این بین پیش بینی‌های منفی که از آغاز مجدد تحریم نفتی ایران وجود دارد، به عاملی بازدارنده در برابر سیاست‌های دولت و نگاه ملت تبدیل شده است. گفته می‌شود رقمی بین ۲۰ تا ۲۵ میلیارد دلار ارز در دست مردم است که تاکنون هیچ سیاستی نتوانسته این رقم را به بازار سرریز کند و این در حالی است که ورود این رقم می‌تواند تا ۴۰ درصد قیمت ارز را کاهش دهد اما واقعیت آن است که در چهار سال آینده هر تصمیم اقتصادی در کشور تحت الشعاع تحریم‌های مضاعف و جدید قرار می‌گیرد و با توجه به این که بنیه اقتصادی ایران در خلال یک دهه و نیم گذشته ضعیف شده نمی توان از همان فرمول‌های قبل استفاده کرد. واقعیت آن است که اندازه اقتصاد کشور در خلال سال‌های گذشته به خصوص از ۹۷ به بعد کاهش یافته و بودجه هر ساله تحت تاثیر افزایش قیمت دلار قرار گرفته که این موضوع در سال‌های آینده تشدید می‌شود و در چنین شرایطی بدون مذاکره و ارتباط با قدرت‌های بزرگ از جمله آمریکا نمی‌توان انتظار زیادی از سیاست‌های اقتصادی داشت.

با این حال بلومبرگ در گزارشی اعلام کرده که دولت جدید ایران به نظر می‌رسد به دنبال احیای روابط متفاوتی با دنیاست و بر همین اساس توقف تولید اورانیوم غنی شده تا حدی که برای تولیدات نظامی مورد نیاز است را یک اقدام کم سابقه برای احیای این روابط دانسته است. این گزارش به تحریم نفت ایران در دولت قبلی ترامپ اشاره کرده و گفته بعید نیست صادرات نفت ایران در فهرست تحریم‌های ترامپ قرار بگیرد و این در حالی است که تهران نیز مانند سایر تولیدکنندگان نفت از اواخر ژوئن با کاهش ۱۵ درصدی روبرو شده و این احتمال که مازاد عرضه جهانی قریب‌الوقوع باعث رکود بیشتر در سال آینده شود، وجود دارد.

بر اساس گزارش بلومبرگ پزشکیان با چالش‌های اقتصادی بی شماری از جمله تورم بیش از ۳۰ درصدی، کمبود سوخت، خروج سرمایه زیاد و از دست دادن کارگران ماهر و تحصیل کرده از طریق مهاجرت به اروپا و آمریکا مواجه است. ریال در برابر دلار به پایین‌ترین رکوردهای پی در پی رسیده و تا کنون بیش از ۹۰ درصد از ارزش خود را از می‌۲۰۱۸ از دست داده است. لذا کاهش تنش با ایالات متحده برای ثبات اقتصادی ایران ضروری است و دولت جدید پیام‌های روشنی ارسال کرده است که نشان دهنده تمایل به مذاکره است. با این حال، نزاع بر سر فعالیت‌های اتمی ایران همچنان یک عامل مهم باقی می‌ماند. بلومبرگ در عین حال به فقدان سرمایه‌گذاری حیاتی مورد نیاز برای زیرساخت‌های ایران اشاره کرده که این امر، تهران را مجبور کرده است تا واردات بنزین باکیفیت را افزایش دهد. این در حالی است که نیروگاه‌های برق هم برای تأمین خانه‌ها و صنعت در تلاش هستند اما شاهد قطعی برق در سطح کشور هستیم.

با این حال بر اساس این گزارش پزشکیان یک تیم سیاست خارجی به رهبری عباس عراقچی را منصوب کرده که عملگراست، اما هنوز مشخص نیست که دولت جدید ترامپ چه پاسخی به عمل‌گرایی ایران خواهد داد. نامزدهای کابینه وی تا کنون شامل متحدان سرسخت اسرائیل هستند و این مسایل وضعیت را برای تهران غیرقابل پیش‌بینی می‌کند.