میزان استفاده مجاز هر بیمه‌شده از «بیمه بیکاری»

باتوجه به اینکه سازمان تامین اجتماعی در ردیف خدمات خود نسبت به ارائه بیمه بیکاری به بیمه‌شدگان بیکار، با هدف پرداخت مقرری مربوطه و جبران بخشی از زیان‌‌های وارده به کارگران که ناشی از بیکاری غیرارادی و ناخواسته آنان رخ داده، اقدام می‌کند، در همین رابطه موسسه کار و تامین اجتماعی به برخی سوالات بیمه‌شدگان در این باره پاسخ داده است.

در فصل اول کتاب «پرسش و پاسخ در زمینه تامین اجتماعی» به برخی از سوالات مطرح در زمینه بیمه بیکاری پاسخ داده شده است:

– کارگرانی که از مقرری بیمه بیکاری برخوردار شده و متعاقب آن، به کار اشتغال پیدا کرده‌اند، آیا در صورتی که مجدداً بیکار شوند، دوباره می‌توانند از مقرری بیمه بیکاری استفاده کنند و برای بیکاری دفعات بعد چطور؟

به طور کلی، کارگران بیمه‌شده مشمول قانون کار می‌توانند در طول عمر کاری خود، قبل از بازنشستگی یا از کارافتادگی کلی، چنانچه مجرد باشند، حداکثر ۳۶ ماه و در صورت متاهل یا متکفل بودن، حداکثر از ۵۰ ماه مقرری بیمه بیکاری استفاده کنند. به این ترتیب، چنانچه کارگری در مقطعی از اشتغال خود به دلیل بیکاری بدون میل و اراده، مدتی از مقرری بیمه بیکاری بهره‌مند شده باشد، چنانچه در موارد اشتغال بعدی، مجددا بیکار شده و این بیکاری با تشخیص مراجع ذیصلاح، خارج از میل و اراده آنان صورت گرفته باشد. برای بار دوم یا دفعات بعد مجدداً محق به دریافت مقرری بیمه بیکاری خواهند شد؛ به طوری که کارگر بیمه‌شده در هر مرحله از بیکاری خود در صورت واجد شرایط بودن و داشتن سابقه پرداخت حق‌بیمه، می‌تواند از باقیمانده مدت استحقاقی مقرری بیمه بیکاری برخوردار شود، مشروط بر اینکه برای کارگران مجرد با احتساب دوره‌های قبلی استفاده از مقرری بیمه بیکاری، حداکثر از ۳۶ ماه و برای کارگران متأهل یا متکفل از ۵۰ ماه تجاوز نکند.

– چنانچه کارگری از مقرری بیمه بیکاری استفاده کند، در صورت اشتغال و بیکاری مجدد، آیا مدت برخورداری از مقرری بیمه بیکاری در دفعات قبل، جزء سوابق پرداخت حق بیمه برای بهره‌مندی از مقرری بیمه بیکاری محسوب می‌شود؟

چون در ایام استفاده از مقرری بیمه بیکاری، رابطه بیمه‌ای کارگر بیکار با سازمان تأمین اجتماعی به لحاظ واریز حق بیمه و حق بیمه بیکاری به سازمان قطع است. به این لحاظ، احتساب این مدت، جزء سوابق بیمه جهت برخورداری از مقرری بیمه بیکاری موضوعیت ندارد که در این رابطه، تبصره ۲ ماده ۶ قانون بیمه بیکاری در مقام بیان عدم احتساب مدت استفاده از مقرری بیمه بیکاری جزء سابقه پرداخت حق بیمه در برخورداری از این مقرری اشعار می‌دارد، مدت دریافت مقرری بیمه بیکاری جزء سوابق پرداخت حق بیمه کارگر بیمه شده از نظر بازنشستگی، از کارافتادگی کلی و فوت محسوب خواهد شد.

– کارگرانی که از مرخصی بدون حقوق استفاده می‌کنند، چنانچه پس از اتمام مرخصی و مراجعه آنان به کارگاه جهت ادامه اشتغال، کارفرما اقدام به قطع همکاری با آنها کند، آیا می‌توانند مشمول مقرری بیمه بیکاری قرار گیرند؟

کارگری که بنا به توافق به عمل آمده با کارفرما، از مرخصی بدون حقوق یا مرخصی تحصیلی که از انواع مرخصی بدون حقوق است، استفاده می‌کند، در طول مدتی که در مرخصی به سر می‌برد، رابطه قراردادی وی با کارفرما به حالت تعلیق در می‌آید و کارگر باید بعد از اتمام مرخصی بدون حقوق، ظرف ۳۰ روز برای ادامه اشتغال به کارگاه مراجعه کند، در غیر این صورت مستعفی خواهد بود و مشمول اخذ سالی یک ماه سنوات خدمت قرار می‌گیرد. چنانچه کارگر در مهلت ۳۰ روزه پس از پایان مرخصی بدون حقوق به واحد مربوطه رجوع ولی کارفرما از ادامه کارش جلوگیری کند، او حق دارد ظرف مدت ۳۰ روز در مراجع حل اختلاف طرح شکایت کند و اگر این مهلت برای طرح دادخواست از سوی کارگر مراعات نشود، مستعفی شناخته می‌شود و در این حالت نیز محق به دریافت سالی یک ماه سنوات خدمت خواهد شد. در هر دو حالت فوق، نظر به اینکه استعفا از مصادیق بیکاری بدون میل و اراده محسوب می‌شود؛ لذا شمول مقرری بیمه بیکاری به کارگر در انطباق با مقررات قانون بیمه بیکاری نخواهد بود و بالاخره کارگری که از خاتمه پس مرخصی بدون حقوق، ظرف ۳۰ روز به کارگاه مراجعه و کارفرما اقدام به اخراج او می‌کند و این شخص در فرجه قانونی ۳۰ روزه به اداره کار و امور اجتماعی اقامه دادخواست می‌کند، در این صورت، چنانچه مراجع حل اختلاف دلایل ارائه شده از سوی کارفرما برای اخراج را نپذیرند، حکم بازگشت به کار کارگر را با دریافت حق‌السعی از تاریخ مراجعه به کارگاه تا تاریخ صدور رأی صادر می‌کنند و در این زمینه، اگر رأی این مراجع مبتنی بر موجه بودن اخراج باشد، در این صورت، ضمن محق شناختن کارگر به اخذ سالی ۴۵ روز مزایای پایان کار، چنانچه بیکاری وی در انشای رأی بدون میل و اراده تشخیص داده شود، این کارگر که بعد از اتمام مرخصی بدون حقوق بیکار شده است، با توجه به سابقه پرداخت حق بیمه، مشمول استفاده از مقرری بیمه بیکاری قرار خواهد گرفت.

– آیا دریافتی‌های کارگران بیمه شده بیکار از بابت مقرری بیمه بیکاری، مشمول کسر مالیات می‌شود یا خیر؟

همانگونه که در تبصره ۶ ماده هفت قانون بیمه بیکاری آمده است، مقرری بیمه بیکاری مانند سایر مستمری‌های تأمین اجتماعی، از پرداخت هرگونه مالیات معاف خواهد بود و در همین رابطه، طبق ماده ۱۱۲ قانون تأمین اجتماعی، بیمه‌شدگانی که به موجب این قانون مستمری یا کمک نقدی دیگری از سازمان دریافت می‌کنند نسبت به وجوه دریافتی از پرداخت هرگونه مالیات معاف هستند.