برش زدن و مکیدن جای مارگزیدگی ممنوع!

گزیدگی توسط حیواناتی مانند مار و عقرب از مهم‌ترین مشکلات بهداشتی در مناطق گرمسیری و نیمه‌ گرمسیری جهان محسوب می‌شود به طوری که سالانه موجب مصدومیت‌های فراوان و در مواردی مرگ به‌ویژه در مناطق روستایی و دورافتاده می‌شود.

مار گزیدگی یکی از جدی‌ترین مخاطرات سلامتی در بسیاری کشورها از جمله ایران است و شرایط متنوع اقلیمی و جغرافیایی کشورمان آن را به زیستگاه گونه‌های متعددی از مارهای سمی تبدیل کرده است؛ کگونههایی که گزش آن‌ها می‌تواند علائمی همچون درد شدید، تورم، خونریزی موضعی، مشکلات تنفسی و نارسایی کلیوی ایجاد کند و حتی در صورت ارائه به موقع و مناسب درمان منجر به مرگ افراد شود.

عقرب‌زدگی نیز از معضلات رایج در مناطق گرمسیری و بیابانی است؛ عقرب‌ها که جانورانی شب‌زی هستند، معمولاً در زیر سنگ‌ها، شکاف‌ها و محل‌های تاریک زندگی می‌کنند و سم آنها می‌تواند عوارضی مانند درد شدید، اسپاسم عضلانی، مشکلات قلبی و عروقی و در کودکان و سالمندان، حتی مرگ را به همراه داشته باشد.

دسترسی به آنتی‌ونوم یا پادزهر، مهم‌ترین ابزار برای مقابله با گزش این قبیل جانداران است ولی آموزش عمومی در خصوص خطرات این جانوران، رفتار ایمن در محیط‌های پرخطر و انجام اقدامات اولیه هنگام گزش نیز می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی مرگ‌ومیر و عوارض ناشی از گزش این حیوانات را کاهش دهد.

«علی اکبر تاج فیروزه» کارشناس بیماری‌های مشترک انسان و حیوان مرکز بهداشت استان یزد ضمن بیان این که در ایران گونه‌های مختلفی از جانوران زهرآگین از جمله مار، عقرب، عنکبوت، زنبور و حشرات گزنده دیگر وجود دارند، اظهار کرد: مار و عقرب به عنوان مهم‌ترین جانوران زهرآگین، نقش عمده‌ای در بروز حوادث و مراجعه بیماران به بخش فوریت‌های پزشکی دارند.

وی با بیان این که گزش‌ها برخی از این گونه‌ها هم در ایران و هم در سایر نقاط جهان، می‌توانند به مرگ منجر شود، شرایط اقلیمی و جغرافیایی کشورمان به عنوان زیستگاه گونه‌های متعددی از این جانوران زهرآگین یادآور شد.

این کارشناس مرکز بهداشت استان با اشاره به این که طبق آمار جهانی، سالانه بیش از پنج میلیون مارگزیدگی که ۸۱ هزار تا ۱۳۸ هزار نفر را به کام مرگ می‌کشاند، گزارش می‌شود، گفت: این رقم در کشورمان طی سال گذشته ۹ هزار و ۶۵۱ مورد بوده که متأسفانه در ۹ مورد منجر به مرگ افراد شده است.

وی اضافه کرد: البته در استان یزد از ۴۳ مورد مارگزیدگی گزارش‌ شده، خوشبختانه هیچ مورد فوتی وجود نداشته است.

تاج فیروزه در مورد گزش سایر حیوانات مانند عقرب‌ها نیز ضمن بیان این که عقرب‌ها جانورانی خاک‌زی و شب‌زی هستند که در محیط‌های بیابانی، کوهستانی و صخره‌ای زندگی می‌کنند، خاطرنشان کرد: از یک هزار و ۵۰۰ گونه شناسایی‌شده عقرب در جهان، ۲۵ گونه برای سلامت عمومی اهمیت دارند.

وی با بیان این که در ایران ۵۰ گونه عقرب شناسایی شده که هفت گونه از آنها بسیار خطرناک هستند، گفت: متأسفانه کشور ما پس از مکزیک و کلمبیا، رتبه سوم جهان در عقرب‌زدگی را دارد.

این کارشناس بیماری‌های مشترک انسان و حیوان ضمن بیان این که این گزش‌ها به‌صورت ‌ویژه کودکان زیر شش سال را تهدید می‌کنند، اظهار کرد: بر اساس آمار جهانی، سالانه ۱.۲ میلیون عقرب‌زدگی رخ می‌دهد که منجر به مرگ سه هزار نفر می‌شود.

تاج فیروزه با اشاره به این که طی سال گذشته در ایران، تعداد ۶۳ هزار و ۷۶۰ مورد عقرب‌زدگی ثبت شده که شش مورد آنها منجر به مرگ شده است، بیان کرد: خوشبختانه در استان یزد، با وجود ثبت ۵۱۳ مورد عقرب‌زدگی، هیچ مرگی گزارش نشده است.

وی بر اهمیت اقدامات پیشگیرانه در موارد گزیدگی توسط این حیوانات تأکید کرد و گفت: آگاهی از شرایط محیطی، استفاده از پوشش مناسب در مناطق پرخطر، تمیز نگه‌داشتن محیط زندگی و دسترسی به آنتی‌ونوم از اقدامات کلیدی در کاهش خطرات ناشی گزش است.

این کارشناس مرکز بهداشت استان اظهار کرد: در صورت وقوع حادثه، شست‌وشوی سریع محل نیش، بی‌حرکت نگه‌داشتن عضو آسیب‌دیده، استفاده از کمپرس آب سرد و اعزام سریع مصدوم به مرکز درمانی از مهم‌ترین اقدامات اولیه است.

تاج فیروزه در پایان با تاکید بر این نکته که ارتقای آگاهی عمومی و رعایت توصیه‌های ایمنی می‌تواند به‌ طور چشمگیری از وقوع این حوادث و عوارض ناشی از آنها بکاهد، هشدار داد که از اقداماتی مانند ایجاد برش، مکیدن سم، یا بستن محکم تورنیکه بر عضو گزیده‌شده باید خودداری کرد زیرا این اقدامات برخلاف تصور غالب می‌توانند خطرات بیشتری برای بیمار ایجاد کنند.