بنا به آماری که طی چند دهه اخیر از سوی کارشناسان مطرح شده است از دهه ۸۰ تعداد فقرا در حال افزایش است.پیش از این کارتن خوابی چهره مردانه داشت، به گونه ای که تا سال ۹۳ در میان کارتن خواب ها زنان دیده نمی شدند اما از سال ۹۴ مشاهده زنان کارتن خواب نیز آغاز شد.برخی از این زنان به واقع زمین خورده فقر هستند. میان کارتن خواب ها ، افراد خانواده مرفه نیز دیده می شود.
به گزارش خبرنگار اجتماعی زیرنویس، کارتن خوابی بیشترین آسیب اجتماعی است که این روزها چهره شهر تهران را به خود اختصاص داده، افرادی که در شب های سرد زمستان با کشیدن جلپاره ای در گوشه و کنار خیابان ها آرمیده اند.
بر اساس ادعای مصطفی هادی‌زاده، دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان تهران از وجود ۲۵ هزار معتاد متجاهر در تهران سخن گفته و ادعا کرده تشخیص تجاهر اعتیاد با مقام قضایی است یعنی پلیس بنا بر دستور قضایی این افراد را از سطح شهر جمع‌آوری می‌کند و در مراکز ماده ۱۶، طبق قانون به مدت ۳ ماه و حتی ۶ ماه برای بازپروری نگهداری می‌شوند و بعد از آن به جامعه باز می گردند.از دو منظر این موضوع قابل برررسی است یکی اینکه دوره درمان ترک مواد مخدر با متادون درمانی ادامه می یابد و منظر دیگرپذیرش آنان در جامعه و کانون خانواده است.
بنا به آماری که طی چند دهه اخیر از سوی کارشناسان مطرح شده است از دهه ۸۰ تعداد فقرا در حال افزایش است.پیش از این کارتن خوابی چهره مردانه داشت، به گونه ای که تا سال ۹۳ در میان کارتن خواب ها زنان دیده نمی شدند اما از سال ۹۴ مشاهده زنان کارتن خواب نیز آغاز شد.برخی از این زنان به واقع زمین خورده فقر هستند و برای کسب روزی حلال تنها کاری که از دستشان می آمده همین است.اما در میان کارتن خوابی زنان افرادی دیده می شوند که بنا به ادعای کارشناسان و فعالین مدنی دست به انجام کارهای خلاف می زنند.
وجود کارتن خواب ها در سطح شهر از بین رفتن امنیت روانی شهروندان است
احمدی صدر ،مدیرعامل سازمان خدمات و مشارکت‌های اجتماعی تهران با اشاره به برنامه هایی که برای ساماندهی کارتن خوابهای تهران اجرا شده به خبرنگار زیرنویس گفت: در آذرماه ۴۲۰۰ نفر را ساماندهی کردیم البته با افزایش ظرفیت نگهداری معتادان متجاهر و کارتن خواب های تهران این امکان طی این دو سال گذشته برای ۵هزار نفر مهیا شده و در ایام آتی ۲هزارو ۵۰۰ ظرفیت دیگر به این رقم افزوده خواهد شد. علاوه بر آن مددسراها و گرمخانه هایی در مناطق برای افرادی که شغل دارند،تخلف ندارند، اعتیاد ندارند ولی سرپناه ندارند ایجاد شده است.این افراد مشاوره می شوند و امکانات رفاهی از جمله غذای گرم و لباس تمیز در اختیارشان قرار می گیرد و اگر مشکلی دارند مشکل شان با حضور دستگاه های حمایتی حل می شود. وجود کارتن خواب ها در سطح شهر موجب نارضایتی و از بین رفتن امنیت روانی شهروندان می شوند که با ساماندهی آنها هدفمان این است که در شبهای سرد زمستان هیچ بی خانمانی نداشته باشیم.
ازدیاد کلونی های کارتن خواب ها در منطقه ۱۸ تهران
یوسف مقدمی معاونت امور اجتماعی و فرهنگی منطقه ۱۸ تهران در تشریح موقعیت این منطقه و بستر مناسب بروز آسیب‌های اجتماعی به خبرنگار اجتماعی زیرنویس گفت: منطقه ۱۸ به جهت اینکه دروازه جنوب غربی تهران است این منطقه به واسطه موقعیت جغرافیایی‌اش و همجواری با آزادراه‌های شهر تهران آسیب‌های بیشتری را جذب می‌کند. منطقه ۱۸ در میان مناطق ۲۲گانه تهران پایین‌ترین اجاره بها و قیمت پایه خرید آپارتمان را دارد و همین ویژگی باعث شده مستعد و جاذب آسیب‌های اجتماعی و مهاجر‌پذیری بیشتری باشد. هر چند وجود “زمین‌های بایر و مکان‌های بی‌دفاع شهری” محل زیست مناسبی برای تجمع کارتن خواب‌ها و تشکیل کلونی‌های خطرناک معتادین ایجاد کرده است.
اتوبانی که امنیت را از شهروندان گرفت!
مقدمی در ادامه با اشاره به شبکه بزرگراهی آزادگان و آیت اله سعیدی در این منطقه افزود: وجود بزرگراه آزادگان در این منطقه بزرگترین لطمه را به امنیت ساکنین منطقه و بیشتر شدن آسیب‌ها وارد کرده است.
معاونت امور اجتماعی و فرهنگی منطقه ۱۸ تهران در تشریح “عملیات‌های پاکسازی” صورت گرفته در این منطقه بیان کرد: در راستای اجرای ماموریت‌های در جهت کاهش آسیب‌های اجتماعی با مجموعه‌های مردمی و مؤسسات فعال در بخش‌های مختلف تعاملات و همکاری‌هایی داریم.
وی ادامه داد: اولویت شماره یک ما در این منطقه برای کاهش آسیب‌های اجتماعی است. با فعال بودن پایگاه خدمات اجتماعی منطقه و گروه‌های جهادی و خودجوش از ابتدای سال تا کنون بیش از ۱۲۰۰ نفر کارتن خواب با همکاری کلانتری پنجم و پلیس مبارزه با مواد مخدر پایگاه پنجم جمع‌آوری شدند و منطقه از این افراد پاکسازی شد، هر چند که ما در این حوزه موفق هستیم ولی به این دلیل که منطقه ۱۸ دروازه ورودی است دائماً باید در حال جمع‌آوری و ساماندهی باشیم در حقیقت ما هرشب گشت جمع‌آوری داریم.
از بازپروری بدون هرگونه حمایتی از سوی خانواده دوباره به کف خیابان برمی گردند
مقدمی با اشاره به مشکلاتی که ناشی از ساخت و ساز شهری است افزود: یکی از معضلات اساسی ما در این منطقه “رفیوژمیانی بزرگراه آزادگان” است که مکان مناسبی برای زیست کارتن خواب ها شده بود، پاکسازی این مکان به خاطر ریسک بالا و خطرپذیر بودن اجرای عملیات غیر ممکن بود مگر با بستن بزرگراه؛ که هفته گذشته با همکاری سر کلانتری پنجم و پلیس مواد مخدرپایگاه پنجم و همکاری دادستانیمجوز اخذ و عملیات پاکسازی اجرا شد البته این به این معنی نیست که امروز در آن منطقه کارتن خواب نداریم.
مقدم درباره سرنوشت کارتن خواب‌ها بعد از خارج شدن از بازپروری می‌گوید: در طرح‌های ضربتی که در گشت‌های منطقه اجرا می‌شود، به طور میانگین در یک شبانه روز از ۷-۸ نفر تا ۳۰ نفر کارتن خواب جمع‌آوری می‌کنیم. در فصول سرد سال این افراد به منازل پلاک قرمزی که در سطح منطقه وجود دارند می‌روند که با پشتیبانی نیرو‌های انتظامی این منازل شناسایی و پاکسازی می‌شوند. اما افرادی که به مراکز بار پروری فرستاده می‌شوند بعد از ر‌هایی بدون هرگونه حمایتی از سوی خانواده دوباره به کف خیابان برمی گردند. در میان این افراد درصد کمی زن وکودک هستند که غالبا معتادند.
خانواده بسترمناسب کاهش آسیب است
وی با کمال تعجب از جمع‌آوری کارتن خواب‌هایی که در گذشته جایگاه اجتماعی مناسب داشته‌اند سخن گفت: حتی در میان این افراد مواردی داشتیم که قبل کارتن خوابی مناصب مدیریتی داشتند دست روزگار و مشکلات به این حال و روز رساندشان. متأسفانه سیستم حمایتی منسجم متصل به هم برای بازگرداندن این افراد به چرخه زندگی سالم نداریم. «خانواده بهترین بستر برای آنهاست؛ خانواده‌هایی که آماده پذیرش معتاد بازپروری شده را ندارند، مهمترین عامل بازگشتن این افراد به چرخه کارتن خوابی و اعتیاد‌اند ».
وی تأکید می‌کند خانواده رکن اصلی بازگشت آنان به زندگی سالم است. در میان خانواده‌های کارتن خواب ها خانواده‌هایی هرچند با ظرفیت اقتصادی بالا و ساکن مناطق مرفه هستند ولی متأسفانه آمادگی گذراندن دوره آموزشی و درمانی برای پذیرش معتاد در حال بهبودی را ندارند. سیستم حاکمیتی و نهاد‌هایی که متولی آموزش خانواده هستند باید در این حوزه کار کنند؛ ما در جمع‌آوری و باز پروری خوب عمل می‌کنیم ولی چون دیدگاه و باور خانواده تخریب شده و حلقه وصل دائمی به خانواده وجود ندارد، چرخه کارتن خوابی مدام تکرار می‌شود.
نقاط پر آسیب منطقه ۱۸
پریسا افکار مدیر عامل مؤسسه مردم نهاد فعال در این منطقه خبرنگار اجتماعی زیرنویس گفت: در گشت‌های ضربتی که هر شب در منطقه داریم با پاتوق‌هایی مواجه می‌شویم که یک زن و چندین مرد دور هم جمع شدند. اغلب زنان این گعده‌ها دپوی مواد مخدر هستند که با تن دادن به سوء استفاده جنسی، فروش مواد مخدر ، انجام سرقت‌های کوچک و جمع‌آوری ضایعات هزینه زندگی محقرشان را تأمین می‌کنند؛ گا‌هاً به طور ناخواسته باردار می‌شوند ونوزادشان را می‌فروشند.
این فعال مدنی در ادامه می‌گویدزیر پل آیت اله سعیدی تقاطع آزادگان یکی از نقاط پر خطر منطقه ۱۸ است. وقتی برای پاکسازی به این نقطه رفتیم به ما حمله شد؛ کارتن خواب‌ها در اینجا جمع می‌شوند و مواد مخدر مورد نیازشان را تأمین می‌کنند. تعدادی فروشندگان مواد مخدر این نقطه، زنان هستند که به همراه محافظشان، که مسلح است به محل می آیند و طی دو ساعت موادشان را می‌فروشند و می‌روند.
بازپروی‌های غیر استاندارد
پریسا افکار با تکیه بر تجربه‌ای که سال‌ها در این حوزه به دست آورده می‌گوید: درصد بالایی از کارتن خوابهای معتادی که به مراکز بازپروری می‌بریم چندین بارمشمول ماده ۱۶(طرح جمع‌آوری معتادان متجاهر ) شدند و توسط محاکم قضایی دستگیر و به مراکز بازپروری فرستاده شدند. این معتادان بعد از دستگیری در بازپروری ترک نمی‌کنند، فقط نوع مصرفشان فرق کرده و به متادون درمانی رو آوردند. مصرف متادون برای معتادان راحت‌تر از انواع دیگر مواد مخدر است و درصد اعتیادش هم بیشتر است. این رویه غلط مراکز باز پروری است که معتادان را از مصرف هروئین به سوی متادون می‌برند.
وی با انتقاد از عملکرد مراکز بازپروری در مرحله غربالگری می‌گوید: ازحدود ۱۲۰۰ کارتن خواب معتادی که در سطح منطقه ۱۸ جمع‌آوری شدند فقط ۵۰۰ نفر در مراکز غربالگری جذب شدند و باقی به واسطه‌هایی آزاد شدند. مراکز بازپروری با عملکرد معیوب فقط در نگهداری مقطعی معتادان نقش دارد و برای مدتی سطح شهر را پاک می‌کند و بعد دوباره روز ازنو و روزی از نو. تا زمانیکه اصول درمانی مناسب توسط مشاوره‌های قوی تیم مددکاری و روانشناس اجرا نشود، بیماران درمان نمی‌شوند و نمی‌توانیم شاهد ترک اعتیاد این افراد باشیم.
مافیای ضایعات؛ پسماند از کارتن خواب ها می گیرند،مواد تحویل می دهند
این فعال مدنی با اشاره به مشکلات منطقه ۱۸ ادامه می‌دهد: وجود دلال‌های ضایعاتی در این منطقه مشکلات بهداشتی و امنیتی زیادی برای شهروندان این منطقه به وجود آروده اغلب این مکان‌ها در نیمه شب فعال هستند و در قبال دریافت ضایعات تحویلی از کارتن خواب‌ها مواد مخدر به آنها می‌دهند. وجود اتباع افغانی نیز محیط امن شهری در این منطقه را تهدید می‌کند،هم ضایعات جمع می‌کنند هم کارتن خوابند، مواد مخدر هم می‌فروشند.
شناسایی خانواده‌های کارتن خواب‌ها
وی تأکید می‌کند: تیم مددکاری پایگاه خدمات اجتماعی شهرداری منطقه ۱۸ تنها مرکزی است که بعد از جمع‌آوری کارت خواب‌ها با شناسایی خانواده‌های کارتن خوابهای جذب شده در اجرای طرح ماده ۱۶، آنها را به کانون خانواده برمیگرداند اما متأسفانه خانواده‌ها چون از لحاظ روانی و فرهنگی پذیرای این افراد بازپروری شده نیستند، مددجو مجدد به چرخه آسیب و کارتن خوابی باز می‌گردد و این چرخه معیوب دائم در حال تکرار است.
“لاکچری های” کارتن خواب در کف خیابان های تهران
او تأکید می‌کند در همه طبقات اجتماعی افرادی هستند که بر اثر اشتباهات زندگیشان به سوی کارتن خوابی می‌رود و می‌افزاید: در میان کارتن خواب‌ها افراد تحصیلکرده مانند پزشک و مهندس داریم. کسی بوده که مقیم خارج کشور بوده و بعد از بازگشت به ایران به این حال و روز افتاده. مدیرانی ارشد شناسایی شدند که بعلت درگیری و عدم درمان اصولی اعتیاد کارتن خواب شدند. حتی کارتن خواب لاکچری هم داشتیم یعنی افرادی که خانواده‌های مرفه داشتند و خانواده هاشان را ترک کردند و کارتن خواب شدند.
