بحث حقابه هیرمند به یکی از داغ ترین بحث های این روزها در کشورمان تبدیل شده است.
بر اساس اخبار و قرائن، طالبان از دادن حقابه هیرمند به ایران جلوگیری کرده و با بستن دریچه های سدهایش مانع از جریان یافتن آن به سمت سیستان و بلوچستان می شود که خشکی رودخانه هیرمند در داخل ایران و مشکل آب برای مردم این منطقه را در پی داشته است.
اما انتشار ویدیویی تمسخرآمیز و گستاخانه از یکی از افراد طالبان که گفته می شود با نام ژنرال مبین شناخته شده و یکی از فرماندهان طالبان است، بیش از پیش احساسات ایرانیان را در مورد حقابه هیرمند جریحه دار کرد.
به گزارش زیرنویس،ماجرا از آنجا آغاز شد که سید ابراهیم رییسی در سفر به سیستان و بلوچستان درباره حقابه هیرمند به طالبان هشدار داد و گفت: «میخواهم به حاکمان افغانستان عرض کنم که این سخن بنده را مطلب عادی تلقی نکنند، بسیار جدی بگیرند؛ به مسوولان و حاکمان افغانستان اخطار می‌کنم که حق مردم و منطقه سیستان و بلوچستان را سریعا بدهند.
باید هر چه سریع‌‌‌تر این اجازه به کارشناسان ما داده شود تا این مساله را بررسی کنند، اگر کارشناسان ما این مطلب را تایید کردند، بسیار خب اشکال ندارد، در نبودن آب ما بحثی نداریم، اما اگر آب وجود دارد، این حق مردم سیستان و بلوچستان باید داده شود و ما به هیچ عنوان اجازه نمی‌‌‌دهیم حق مردم ضایع شود».
وی در ادامه افزود: «این سخنان بنده را بسیار جدی بگیرند و بعدا گله نکنند که به ما گفته نشد یا تصور می‌‌‌کردیم میشود با گفتار سیاسی و گذشت ایام از این مساله گذر کرد، خیر. گذشت ایام این مساله را حل نمی‌‌‌کند. البته نماینده ما در افغانستان و استاندار سیستان و بلوچستان نیز این مساله را از طریق گفت‌‌‌وگو و دیپلماسی پیگیری می‌‌‌کنند اما از حاکمان افغانستان میخواهم که این مطلب بنده را بسیار جدی بگیرند و سریعا اقدام کنند که مردم سیستان و بلوچستان به حق‌‌‌شان برسند».
این اولتیماتوم بلافاصله با واکنش طالبان مواجه شد که در بیانیه خود با لحنی تند نوشته است: «از اینکه در سال های اخیر در افغانستان و منطقه خشکسالی رخ داده و سطح آب پایین آمده است به شمول دریای هلمند تعداد زیادی از ولایات و مناطق کشور از خشکسالی رنج می برند و آب کافی وجود ندارد. در چنین وضعیتی خواست مکرر ایران برای آب و اظهارات نا مناسب در رسانه‌ها را زیان‌آور می دانیم.
در چنین وضعیت، خواست مکرر ایران برای آب و اظهارات نامناسب در رسانه را زیان آور میدانیم. مقامات ایرانی باید معلومات خود را در مورد آب هلمند تکمیل نمایند و بعد از آن با الفاظ مناسب خواست شان را مطرح کنند. اگر واقعیت درست مطالعه نشود و چنین اظهارات مطرح گردد، می‌تواند فضای سیاسی میان مردم و کشورهای دو ملت مسلمان را آسیب بزند که با نفع هیچ طرفی نیست و باید تکرار نگردد».
در ادامه این بیانیه آمده است: «امارت اسلامی یکبار دیگر تعهد می‌سپارد که با در نظر داشت موافقتنامه آب هلمند تمام تلاش خویش را به خرج میدهد که آب تعهد شده به مردم ایران برسد، اما به این شرط که ذخایر آب ما به اندازه‌ای برسد که اگر آن را به ایران جاری بسازیم و در دریای خشک هلمند صدها کیلومتر مسیر را طی کند، به آن کشور برسد. این در حالی است که اکنون در بند کمال خان هیچ آبی وجود ندارد و اگر آب‌بند کجکی در آن جاری گردد تا آنجا نمی‌رسد، بنابراین نیاز است تا جانب ایرانی این حقایق را درک نماید».
بعد از این واکنش رسمی طالبان بود که ویدیویی در شبکه های اجتماعی منتشر شد که در آن یکی از اعضای طالبان که ژنرال مبین معرفی می شود، یک دبه (بشکه) زرد رنگ را از آب پر کرده و خطاب به رییس جمهور ایران می گوید: «این بشکه آب را بگیر و حمله نکن. تهدید نکن، باز ما می‌ترسیم». لازم به ذکر است که طالبان در ۲۰ سال جنگ با دولت‌های پیشین افغانستان از بشکه‌های زرد در حمله‌های مرگبار انفجاری استفاده می‌کردند.
این ویدیو گستاخانه واکنش تند کاربران ایرانی را در پی داشته که نسبت به بی احترامی این فرد که ظاهراً از فرماندهان طالبان است، به سخنان رییس جمهور اظهار ناخرسندی می کنند. ژنرال مبین از فرماندهان طالبان به شمار می آید و موضع گیری ها و صحبت هایش پیش از این نیز خبرساز شده و یک بار نیز خبر دستگیری او توسط استخبارات (اطلاعات) طالبان منتشر شده بود.
جلیل رحیمی جهان آبادی از نمایندگان مجلس نیز در واکنش به این ویدیو از فرمانده طالبان در توییتی نوشته است: «ادبیات و رفتار گروهک طالبان قابل پیش بینی بود تحجر، حماقت و بی توجهی به قوانین بین المللی در ذات این تربیت یافتگان سرویس های امنیتی غرب است؛ نه ما اشرف غنی هستیم و نه نیروهای ما سربازان فراری امریکا؛ به طالبان هشدار میدهیم در قبال ملت ایران دچار اشتباه نشوند و صبر ما را آزمایش نکنند».
واکنش وزارت امور خارجه به بیانیه طالبان درباره حقابه هیرمند
وزارت امور خارجه نیز در واکنش به بیانیه طالبان، با انتشار بیانیه ای اعلام کرده است: «در روز گذشته شاهد صدور بیانیه ای از سوی هیات حاکمه افغانستان بودیم. اعلامیه مورخ ۲۸ اردیبهشت۱۴۰۲ طرف افغانستانی درباره حقابه هیرمند حاوی مطالب متناقض و نادرست بوده و وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران آنرا قویا رد می کند.
معاهده بین ایران و افغانستان راجع به آب رود هیرمند مورخ ۲۲ اسفند۱۳۵۱ بطور صریح و بدون هیچ ابهامی، حقابه طرف ایرانی از رودخانه هیرمند را تعیین کرده است. این حقابه، حقی قانونی، عینی و معین است و افغانستان متعهد است حقابه مزبور را تامین نماید و بر اساس ماده ۵ معاهده اقدامی نکند که ایران از حقابه خود بعضا یا کلا محروم شود.
حاکمان افغانستان در یکسال و نیم گذشته، اگرچه بارها بر پایبندی به تعهدات خود طبق معاهده تاکید کرده اند، اما در عمل، تعهدات ناشی از معاهده را اجرا نکرده و در رهاسازی و تامین حقابه ایران، همکاری لازم را به عمل نیاورده و حقابه قانونی ایران را تحویل نداده اند.
اظهارات متعدد برای عدم تحویل حقابه قانونی جمهوری اسلامی ایران از جمله طرح موضوع خشکسالی و کم شدن آب در هیرمند، مستلزم بررسیهای کارشناسی، وفق مفاد معاهده بوده و تاکنون توسط کارشناسان جمهوری اسلامی ایران راستی آزمایی نشده است، لذا اتخاذ چنین مواضعی، غیرحقوقی و غیرقابل قبول است.
تا زمانی که به کارشناسان جمهوری اسلامی ایران اجازه داده نشود که طبق معاهده هیرمند بخصوص ماده ۵ پروتکل شماره یک آن معاهده، از مسیر و بالادست هیرمند بازدید کنند، هرگونه اظهار نظر در خصوص کاهش آب هیرمند پذیرفته نیست.
جمهوری اسلامی ایران همواره بر همکاریهای فنی و مطالعاتی از طریق کمیساران آب دو طرف تاکید نموده و خواستار بررسی دقیق وضعیت آب هیرمند و تامین حقابه طرف ایرانی وفق معاهده بوده است.
تداوم آبگیری بند انحرافی کمالخان و انحراف مسیر طبیعی رودخانه هیرمند و بر هم زدن شرایط رودخانه و همچنین عدم همکاری مقامات افغانستان در تعیین محل های تحویل حقابه و نصب سامانه های فنی مربوط به سنجش میزان آب، نقض صریح مواد ۳، ۵ و ۶ معاهده هیرمند بوده و نمی توان با صدور بیانیه های سیاسی، توجیهی برای آن یافت.
جمهوری اسلامی ایران با حسن نیت و در پرتو اصل حسن همجواری درطول یکسال و نیم گذشته درباره موضوعات مختلف در روابط بین دو کشور ازجمله درباره اجرای معاهده هیرمند و تامین حقابه با مقامات افغانستان مذاکره و گفتگو کرده است. مذاکرات و گفتگوها تاکنون در فضای دوستانه و با پایبندی به اصل حسن همجواری مطرح و پیگیری و تلاش شده تا همه موضوعات از جمله مساله حقابه بر مبنای شرایط و منافع طرفین حل و فصل گردد.
وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران تاکید می نماید که اظهارات و مواضع مقامات جمهوری اسلامی ایران درباره حقابه هیرمند، کاملا قانونی و بر مبنای معاهده هیرمند و شرایط حاکم بر رودخانه و مبتنی بر اظهارنظرهای کارشناسی و فنی مطرح شده و همواره معطوف به احترام به اصل حسن همجواری و رعایت حقوق همسایگی بوده است.
عدم اجرای معاهده و عدم تامین حقابه هیرمند از سوی افغانستان و صدور بیانیه های سیاسی بدون اقدام عملی، به هیچ وجه قابل قبول نیست و جمهوری اسلامی ایران حقوق خود را برای اتخاذ تدابیر لازم محفوظ دانسته و بر مسئولیت کامل افغانستان در این خصوص تاکید دارد».
سازمان فضایی ایران با استفاده از ماهواره خیام، ضمن پایش رودخانه هیرمند تاکید کرد که تصاویر ماهواره‌‌‌ای نشان میدهد حکومت افغانستان در برخی نقاط با انحراف مسیر آب و ایجاد بندهای متعدد، مانع رسیدن آب به ایران شده است. درهمین ارتباط حسین دلیریان رئیس سازمان فضایی ایران روز پنج‌شنبه درتوییتر خود اعلام کرد که این سازمان «با استفاده از ماهواره خیام رودخانه هیرمند را پایش کرده و تصاویر ماهواره‌‌‌ای نشان میدهد که حکومت افغانستان در برخی نقاط با انحراف مسیر آب و ایجاد بندهای متعدد، مانع رسیدن آب به ایران شده است».
منبع:روزیاتو
