به گزارش سرویس سیاسی زیرنویس، در روزهای اخیر در پی سقوط بشار اسد و روی کار آمدن تحریر الشام، نام سید عبدالله نظام، رئیس شورای علمای مکتب اهل‌بیت (ع) سوریه، از جمله نام‌هایی است که به گوش می‌خورد؛ او را می‌توان یکی از علمای برجسته و رهبر شیعیان سوریه دانست.
اما سابقه و صبغه جریان شیعی در سوریه چیست؟
شیعیان سوریه ۲ درصد از جمعیت این کشور (یعنی چیزی حدود ۲ میلیون نفر) را تشکیل می‌دهند و اغلب در دمشق، حلب و حماه سکونت دارند، علویان و دروزی‌ها هرکدام ۱۳ درصد جمعیت را به خود اختصاص داده‌اند و به ترتیب در لاذقیه و سویداء، قنیطره و بلندی‌های جولان ساکن هستند؛ اهل تسنن این کشور نیز با ۷۲ درصد از جمعیت در سراسر سوریه حضور دارند. فعالیت‌های مذهبی و آموزشی عبدالله نظام بعنوان رهبر جریان شیعی بیشتر در دمشق متمرکز است.
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، جریانی در جوانان شیعه سوریه شکل گرفت که به مرور به «خط امام» مشهور شد، این جریان شیعی عملا تولیت مراکزی مانند محسنیه و مجمع حضرت رقیه را بر عهده دارد، رهبر این جریان “عبدالله نظام” است.
عبدالله نظام متولد دمشق در خاندانی مشهور و مهم است، ابتدا در رشته مهندسی تحصیل کرد و در این شاخه هم مشغول بود، اما با پیروزی انقلاب اسلامی ایران به نخستین کسی بدل گشت که برای تحصیل علوم دینی به قم آمد.
گفته می‌شود نظام در دهه ۱۹۸۰ روابطی با سفارت ایران برقرار کرد و به مرور توانست به یکی از مهم‌ترین شخصیت‌های مرتبط با ایران در سوریه بدل گردد که برخی او را کارگزار مقام معظم رهبری در سوریه می‌خوانند و همچنین وکالت وجوهات ایران به سوریه با اوست. او همچنین در زمینه آموزشی هم فعالیت‌هایی داشت و در این حوزه دارای سمت‌هایی است؛
۱. ریاست هیئت علمی پیروان مکتب اهل بیت در سوریه
۲. ریاست مدرسه محسنیه در عماره دمشق که از معروف‌ترین مدارس شیعی است.
۳. ریاست موسوم به مرجع علمی در سوریه با هدف رسیدگی به امور علمای اهل بیت
۴. از اعضای هیئت امنای دانشگاه علوم شریعت شام با سه شعبه مجتمع کفتارو، مجمع اسلامی الفتح و مجتمع سیده رقیه
۴. رئیس شعبه آکادمی سیده رقیه دانشگاه شام وابسته به مجلس که بر اساس فرمان ۴۸ سال ۲۰۱۱ میلادی بشار اسد تأسیس شد.
۵. ریاست جامعه الاحسان و جامعه اسلامی الاحسان در دمشق با محوریت فعالیت‌های آموزشی و خیریه
۶. عضو سوری مجمع عمومی مجمع جهانی اهل بیت (ع)
۷. دبیرخانه هیئت نظارت بر شریعت در شرکت بیمه العقیله تکافل با ارائه خدمات بیمه‌ای منطبق بر موازین اسلامی (گفته می‌شود نظام در ورود ایران به شرکت‌های بیمه اسلامی در سوریه مشارکت داشته است.)
افزون بر اینها وی فعالیت‌های مذهبی و فرهنگی خود مانند امامت نماز جمعه و تدریس دروس حوزوی را هم ادامه داده است.
در این مدت حواشی و اظهارات متفاوتی در سوریه پیرامون عملکرد این شخصیت وجود داشته است؛ برای مثال هدر دادن پول‌نای قابل توجهی از ایران با هدف توسعه طایفه که در پروژه‌های زیان‌آوری مانند مزارع قارچ و بیمارستان‌های ناتمام صرف شده است
پیرامون مجتمع حضرت زهرا (س) نیز حواشی‌ای وجود داشت که بعد‌ها در مصاحبه‌ای گفته بود: «آنچه مربوط به مجتمع حضرت زهرا (س) بوده، ربطی به پول مردم ندارد و از پول فقرا و نیازمندان کسر نمی‌شود و زمانی که مجتمع تاسیس شد هیچ ارتباطی با مردم نداشت».
واکنش به اقدامات تحریرالشام
اولین چالش جدی عبدالله نظام، بعد از سقوط بشار اسد بود، تحریرالشام زمان ورود به حرم حضرت زینب (س)، سید عبدالله نظام را هم همراه خود برده بودند و پس از آن او در نوزدهم آذرماه با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد:
«ای برادران مومن از پیروان مکتب اهل بیت (ع) در سوریه، شما می‌دانید که در نتیجه درگیری‌های داخلی و فساد و کوتاهی‌های دولت و در پی آن وقوع جنگ‌ها، ملت ما چه رنجی را متحمل شد و شما همچون سایر طیف‌های جامعه سوریه از این اتفاقات رنج بردید و اکنون به اذن خداوند، تغییر در سوریه رخ داد و از پروردگار متعال مسئلت دارم که سوریه را با این تغییر در بهترین وضعیت خود قرار بدهد.ای عزیزان، جان و مال و مقدسات و سایر امور دینی شما براساس عهد و پیمان برادران مومن‌تان در امان است. بر ذمه برادران شما در اسلام است که در خانه‌هایتان به صورت آرام زندگی کنید. شما صد‌ها سال در کشورتان در کنار برادران‌تان زندگی کردید و در غم و شادی در کنار هم بودید و شما اثر مثبتی را در سوریه برجا گذاشتید. به اذن خداوند برادران‌تان بر عهد خود پایبند خواهند ماند و ان‌شاءالله هیچ اذیتی به شما نمی‌رسد تا زمانی که به زندگی مسالمت آمیز و مشارکت مثبت در پیشرفت میهن‌مان، پایبند باشید لذا شما باید به این سلوک رفتاری ادامه بدهید و با آن مخالفت نکنید و هر کسی که آن را نقض کرد خودش مسئول است و ما نسبت به کار او مسئولیتی نداریم. من از برادرانی که متعهد شدند که از طیف‌های مختلف جامعه سوری ما حفاظت کنند و به آنها اطمینان‌هایی در این خصوص دادند، تشکر می‌کنم. خداوند به کسانی که صادقانه به دنبال اعتلا، ثبات و برقراری عدالت در این کشور هستند، توفیق عطا کند.
از خداوند متعال مسئلت داریم که کشور ما را از هر شری حفظ کند و به همه مردم آن، امنیت و سلامت و قدرت برای ترمیم جراحت‌ها عطا نماید.»
دو روز بعد و در ۲۱ آذر ماه در پی تعدی به مراکز دینی شیعی و اقدامات خودسرانه علیه شیعیان، با انتشار یک فایل صوتی خطاب به شیعیان سوریه واکنش متفاوتی نشان داد و گفت: «پیش از این برای شما بیان کرده بودم که شرایط در وضعیت خوبی است و برادران هیئت تحریر الشام، وعده ٫های زیادی برای اطمینان خاطر به ما داده‌اند و سخن آنان در حقیقت، جنبه عملی به خود گرفته است.
شیعیان سوریه به سرعت در حال بازسازی و تطبیق خود با شرایط جدید هستند، نقشی که عبدالله نظام آن را ایفا خواهد کرد، تعامل و ایجاد یک مدل جدید برای همزیستی با اهل سنت، جریان مسلح سوری و حتی جریان تندروی سلفی-اخوانی و حتی بقایای داعش یکی از چالش های مهم نظام خواهد بود ، مدلی که پیش ازاین توسط آیت الله سیستانی در عراق بعد از صدام تجربه شد و از جنگ داخلی و خونریزی های بسیاری جلوگیری کرد.
در ادامه این بیانیه آمده بود:
مشکل اینجاست که گروه‌های مسلح مشارکت‌کننده در انقلاب، گروه‌های گوناگونی هستند، به این معنا که اگر گروه مسلحی وعده‌ای به ما بدهد، معلوم نیست گروه‌های دیگر به همان وعده وفادار باشند. در عرصه میدانی شاهد اقدامات خودسرانه و خرابکارانه برخی طرف‌ها هستیم، به نحوی که برخی از شیوخ ما در برخی از مناطق مورد تعدی قرار گرفته‌اند تا فرامین مذهبی این گروه‌های مسلح را اجرا کنند. بر این اساس از این لحظه به بعد، هیچ چیزی تضمین شده نیست و هر کس می‌تواند طبق تصمیم خودش عمل کند. پس از مشاهده حوادث کنونی و شنیدن اخباری از چندین منبع که برخلاف وعده‌های پیشین بوده است دیگر نمی‌توانم به کسی ضمانت بدهم. از خداوند متعال برای شما آرزوی سلامت دارم و شما کاملا این اختیار را دارید که طبق مصالح خودتان عمل کنید.»
حال به نظر می‌رسد بعد از فروکش کردن غبار جنگ و سقوط بشار اسد، چشم ها به شیعیان سوریه و زعیم آنان “عبدالله نظام” است شیعیان سوریه بعد از حکومت بشار اسد، یکی از خاص ترین و پیچیده ترین حالات زیست خود در سوریه را تجربه می کنند.
شیعیان سوریه به سرعت در حال بازسازی و تطبیق خود با شرایط جدید هستند، نقشی که عبدالله نظام آن را ایفا خواهد کرد، تعامل و ایجاد یک مدل جدید برای همزیستی با اهل سنت، جریان مسلح سوری و حتی جریان تندروی سلفی-اخوانی و حتی بقایای داعش یکی از چالش های مهم نظام خواهد بود ، مدلی که پیش ازاین توسط آیت الله سیستانی در عراق بعد از صدام تجربه شد و از جنگ داخلی و خونریزی های بسیاری جلوگیری کرد.
زهرا مظهری
