به گزارش «تابناک» به نقل از تجارت نیوز، سامانه روسی S-400 سالهاست مورد توجه جهانیان قرار گرفته است. در حالی که تاد اخیرا پس از اولین عملیات موفق در سرنگونی موشکها در خاورمیانه خبرساز شد و به صدر لیست اخبار و میزان توجه جهانی رسید. در این گزارش، به بررسی ویژگیها، توانمندیها و تفاوتهای این دو سیستم خواهیم پرداخت.
درخت تکنولوژی هر روز پربارتر از روز قبل میشود و شاخههای مختلف نیز به همین ترتیب رشد میکنند. سیستمهای نظامی هم در این رشد فزاینده سهیماند. همانطور که یک روز انسانها با چوب یا ابزار سنگی به نبرد با یکدیگر میشتافتند، امروزه جنگافزارها به حدی پیشرفته شدهاند که تصورات از انسان بدوی ممکن است احمقانه هم بهنظر برسد.
مفهوم تنش در طول تاریخ وجود داشته و تنها شکل آن دستخوش دگرگونیهای مختلف شده است. امروزه خاورمیانه درگیر مسائلیست که میزان و شدت تنشها را بالا میبرد. البته این مسئله مربوط به این منطقه نیست. تمام جهان در جبههگیریها شرکت کرده و به همین ترتیب تقویت ابزارآلات تهاجهمی و تدافعی باعث شده هرساله سرمایهای هنگفت به این جهت صرف توسعه فناوریهای نظامی شود.
سیستمهای دفاع موشکی بخش حیاتی از استراتژی نظامی مدرن هستند و امروزه دو سیستم برجسته در جهان عبارتند از: سیستم آمریکایی تاد و سیستم روسی S-400.
سامانه روسی S-400 سالهاست مورد توجه جهانیان قرار گرفته است. در حالی که تاد اخیرا پس از اولین عملیات موفق در سرنگونی موشکها در خاورمیانه خبرساز شد و به صدر لیست اخبار و میزان توجه جهانی رسید. در این گزارش، به بررسی ویژگیها، توانمندیها و تفاوتهای این دو سیستم خواهیم پرداخت.
اولین سرنگونی عملیاتی تاد؛ معرفینامهای برای سامانه پدافندی جدید آمریکا
در ژانویه ۲۰۲۲، سیستم تاد دو موشک بالستیک را که توسط حوثیها به سمت امارات متحده عربی (UAE) پرتاب شده بود را رهگیری و نابود کرد. این موشکها بخشی از حملهای بودند که به اهداف حساس در امارات؛ از جمله انفجار یک کامیون سوخت که باعث کشته شدن سه نفر شد. این اولین بار بود که از این سامانه در شرایط جنگی یا واقعی استفاده میشد. نقطه آغازی برای سامانه پدافندی جدید آمریکا که شاید معادلات را برهم میزد.
چه کسانی تاد را طراحی کردند؟
سامانه موشکی آمریکایی تاد توسط شرکت لاکهید مارتین طراحی شده است. این سامانه برای رهگیری موشکهای بالستیک در مرحله نهایی- یعنی زمانی که موشکها در حال فرود به سمت هدف هستند- ساخته و پرداخته شدهاند. این سیستم تا برد ۲۰۰ کیلومتر و ارتفاع ۱۵۰ کیلومتر پوشش میدهد و در برابر تهدیدات میانبرد و دوربرد بسیار موثر است. سامانه پدافندی تاد را میتوان از نظر سطح پیشرفتگی در برابر سامانه روسی S-400 قرار داد.
توانمندیها و طراحی تاد
تاد یک سیستم بسیار پیشرفته است که برای رهگیری موشکهای بالستیک در مراحل اتمسفری و بروناتمسفری طراحی شده است. این ساختار از اجزای کلیدی مختلفی مانند خودروهای پرتاب، موشکها، رادار و مراکز عملیات تاکتیکی موبایل (TOC) تشکیل شده است. موشکهای استفاده شده در این سیستم دارای موتورهای سوخت جامد هستند و طول آنها ۶.۱۷ متر و وزن آنها حدود ۹۰۰ کیلوگرم است. در ادامه با طرح جزئیات بیشتر میتوان بررسیها و مقایسههای بیشتری بین تاد و S-400 ارائه داد.
یکی از نقاط قوت اصلی سیستم تاد توانایی آن در دفاع در ارتفاع بالا و برد طولانی است. رادار زمینی این سامانه، یعنی Raytheon Systems AN/TPY-2 نقش حیاتی در شناسایی تهدیدات و هدایت موشکها برای رهگیری آنها دارد. با وجود این ویژگیهای برجسته تاد در مقایسه با رقیب روسی خود، یعنی S-400 دارای محدودیتهایی است.
سامانه پدافند موشکی روسی S-400؛ رقیب قدرتمند تاد آمریکایی
S-400 که توسط شرکت Almaz-Antey روسیه تولید شده است، در حال حاضر به عنوان یکی از قدرتمندترین سیستمهای دفاع موشکی جهان شناخته میشود. این سیستم که برای دفاع هوایی میانبرد و دوربرد طراحی شده است، قادر به نابود کردن طیف وسیعی از تهدیدات از جمله هواپیماها، موشکهای بالستیک و حتی اهداف مافوق صوت است.
یکی از ویژگیهای کلیدی که S-400 روسی را از سایر سامانههای پدافندی دیگر متمایز میکند، توانایی آن در پرتاب انواع مختلفی از موشکهاست. این سامانه به شکلی طراحی شده است که باعث ساخت و پردازش یک ساختار دفاعی لایهای یا حتی چند لایه میشود. این سامانه پدافندی میتواند اهداف را در برد ۴۰۰ کیلومتری رهگیری کند و رادارهای نظارتی آن تا ۶۰۰ کیلومتر را پوشش میدهند. S-400 همچنین قادر به رهگیری اهداف در ارتفاع ۳۰۰ کیلومتری است و به همین دلیل یک سیستم دفاعی بسیار متنوع و کارآمد است.
بین سامانه موشکی تاد آمریکا و S-400 روسیه تفاوتها و شباهتهای متعددی وجود دارد. ابزارآلات دفاعی مدرنی که به صورت سیستماتیک عمل کرده و میتوانند برا هر طرف در شرایط واقعی یا جنگی تعیینکننده واقع شوند.
سیستم دفاع موشکی S-400 روسیه در جنگ با اوکراین
با وجود پیشرفته و متنوع بودن این سامانه موشکی پیشرفته، نیروهای اوکراینی موفق شدهاند برخی از اجزای کلیدی S-400 را در کریمه هدف قرار داده و نابود کنند. این امر قابلیتهای دفاع هوایی روسیه در این منطقه را کاهش داده و زیر سوال برده است. به عنوان مثال، دو حمله بزرگ در سال ۲۰۲۳، سیستمهای رادار و پرتابگر S-400 را مورد هدف قرار داد و عملکرد آنها را مختل کرد. نتیجه این حمله این بود که فرصتی برای حمله به اهداف مهم برای طرف اوکراینی به وجود آمد.
یکی از نقاط ضعف سامانه پدافندی S-400 روسیه، آسیبپذیری آن در برابر پهپادهای پرواز پایین و موشکهای کروز است. اگرچه S-400 برای مقابله با طیف گستردهای از اهداف از جمله هواپیماها و موشکهای بالستیک طراحی شده است. اما در برابر تاکتیکهای پهپادی و موشکی اوکراین عملکردی چالشی از خود نشان داده است. به طور خاص حمله موشکی نپتون اوکراین و سایر عملیاتهای ترکیبی، ضعفهای هماهنگی بین S-400 و سیستمهای پشتیبانی مانند پانتسیر را که برای مقابله با تهدیدات ارتفاع پایین طراحی شده است را نشان داد. این هماهنگی ضعیف متزلزل، به اوکراین اجازه داد تا از دفاعهای روسیه عبور کرده و با حملات موفقیتآمیز خود ضرباتی به طرف مقابل وارد کند.
به طور کلی سامانه پدافندی S-400 روسیه همچنان یک سامانه توانمند است. البته که جنگ نقاط ضعف آن را برجسته کرده است. این باعث شد اخبار بسیاری به ناتوانی این سامانه پیشرفته اختصاص یابد. کاستیها و نقاط ضعف سامانه روسی S-400 در مواجهه با حملات هماهنگ و غیرمتعارف مانند تاکتیکهای پهپادی و موشکی یا به طور کلی تهاجمات ترکیبی مورد استفاده توسط اوکرایم، خود را نشان داد.
تفاوتهای کلیدی بین سامانه موشکی تاد آمریکا و S-400 روسیه
پیشرفتگی در هردو سامانه موشکی تاد و S-400 روسیه محرز است. با این حال تفاوتهای کلیدی بین آنها وجود دارد که شاید در آینده تمایزات بهواسطه همین مسائل حادث شود. تاد عمدتا برای رهگیری موشکهای بالستیک در ارتفاعات بالا طراحی شده و بیشتر بر دفاع موشکی تمرکز دارد تا دفاع هوایی. سامانه موشکی تاد یکبعدیست و طبق اسناد موجود، در برابراهداف مهاجم در بردهای بین ۱۵۰-۲۰۰ کیلومتر فعال و درگیر خواهد شد و قادر به رهگیری هواپیماها یا دیگر پرندهها نیست.
در مقابل اما سازندگان روسی شاید دست برتر را از این بابت داشته باشند. S-400 یک ساختار دفاعی چندلایه ارائه میدهد که میتواند با طیفی از تهدیدات از جمله هواپیماها، موشکها و حتی فناوریهای رادارگریزی مدرنی که در F-35 وجود دارند مقابله کند. برد عملیاتی این سامانه موشکی پیشرفته و مدرن، ۴۰۰ کیلومتر و توانایی شلیک انواع مختلفی از موشکها را دارد. از همین بابت در مقایسه با تاد، انعطافپذیری و پوشش گستردهتری دارد.
تاد: تخصص در دفاع موشکی بالستیک
نقاط قوت:
تاد به طور خاص برای رهگیری موشکهای بالستیک کوتاهبرد تا میانبرد در مرحله نهایی پرتاب طراحی شده است و دفاع در ارتفاعات بالا (تا ۱۵۰ کیلومتر) و با برد حدود ۲۰۰ کیلومتر را فراهم میکند.
سامانه موشکی تاد آمریکا در رهگیری موشکهای بالستیک قبل از رسیدن به هدف بسیار موثر است و در برابر تهدیدات موشکی دوربرد قادر به دفاع و مقابله خواهد بود.
در اولین عملیات موفق تاد در خاورمیانه، که موشک بالستیک پرتابشده توسط حوثیها را رهگیری کرد اثربخشی آن در سناریوهای واقعی به جهان قابت شد.
نقاط ضعف:
تاد به طور انحصاری بر دفاع موشکی بالستیک متمرکز است و قادر به رهگیری هواپیماها، پهپادها یا دیگر انواع موشکها مانند موشکهای کروز نیست.
برد رهگیری سامانه موشکی تاد آمریکا (تا ۲۰۰ کیلومتر) به مراتب کمتر از S-400 است و سطح دفاع لایهای مشابهی ارائه نمیدهد.
S-400: تنوع و دفاع چندلایه
نقاط قوت:
S-400 یک سیستم چندمنظوره است که قادر به رهگیری طیف وسیعی از تهدیدات، از جمله موشکهای بالستیک، هواپیماها، موشکهای کروز و حتی اهداف رادارگریز پیشرفته مانند F-35 است. این سیستم با شلیک انواع مختلفی از موشکها برای تهدیدات مختلف، دفاع چندلایهای را فراهم میکند.
با برد تا ۴۰۰ کیلومتر و توانایی رهگیری اهداف در ارتفاعات تا ۳۰۰ کیلومتر، S-400 پوشش گستردهتری نسبت به تاد ارائه میدهد.
نقاط ضعف:
در حالی که S-400 میتواند موشکهای بالستیک را رهگیری کند، تخصص آن در رهگیری این نوع موشکها به اندازه تاد نیست و تمرکز آن بیشتر بر دفاع هوایی کلی است.
رویکرد چندلایه S-400 به زیرساختها و هماهنگی بیشتری برای عملیات نیاز دارد. در مقایسه با تاد که سادهتر است.
عملکرد متزلزل این سامانه موشکی در جنگ روسیه و اوکراین، نفوذناپذیری آن را زیرسوال برد و آسیبپذیر بودنش را در برابر حملات ترکیبی به جهان شنان داد.
هر پرتاب سامانه پدافندی تاد و S-400 چقدر هزینه خواهد داشت؟
به طور کلی هزینهها در این میان به دو دسته تقسیم میشود. هزینه اولیه در مورد تولید یا خرید این سامانههاست. در نتیجه استقرار این سامانهها در همان بدو امر هزینهبر خواهد بود. مورد بعدی هزینههای جاری استفاده از آنهاست. به عنوان مثال هزینه پرتاب و قیمت هر موشک پرتابشده توسط هر کدام از این سامانهها. استقرار هر کدام از این سامانهها میتواند نه تنها از نظر مالی در اقتصاد یک کشور تاثیرگذار باشد، بلکه نیازسنجی استراتژیک مربوط به خود را هم میطلبد.
تخمینها نشان میدهد هزینه استقرار سامانه پدافندی تاد بین ۲.۳ تا ۳ میلیارد دلار است. این رقم در نسبت با تعداد موشکها و تجهیزات پشتیبانی تعیین میشود. از طرف دیگر هر پرتاب حدود ۱۰ تا ۱۵ میلیون دلار هزینه دارد. لازم به ذکر است سامانه تاد دارای ۶ پرتابگر و هر پرتابگر به طور معمول حامل ۸ است. بدین ترتیب چیزی که به آن میگویند یک باتری کامل از سامانه تاد، اگر به صورت کامل تخلیه شود چیزی بین ۲۴۰ تا ۳۶۰ میلیون دلار هزینه خواهد داشت.
در نهایت هزینه یک پرتاب کامل به تومان برابر خواهد بود با ۲۲ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان. البته این تبدیل با نرخ دلار ۶۳ هزار تومانی درنظر گرفته شده است.
بررسی هزینههای سامانه پدافندی S-400
سامانه پدافندی S-400 به طور کلی شاید ارزانتر از سامانه تاد باشد. هزینه استقرار یک باتری کامل از سامانه روسی S-400، بین ۵۰۰ میلیون دلار تا یک میلیارد دلار تخمین زده میشود. با دلار ۶۳ هزار تومانی، یک باتری کامل از این معادل ۳۱ هزار و پانصد میلیارد تومان تا ۶۳ هزار میلیارد تومان هزینه خواهد داشت.
از طرف دیگر، یک باتری S-400 میتواند ۸ پرتابگر داشته باشد که ظرفیت هر کدام ۴ موشک است. این سامانه میتواند موشکهای مختلفی پرتاب کند. موشکهایی که از نظر برد پرتاب و مسائل دیگر به سه دسته تقسیم میشود. به طور کلی هزینه پرتاب هر موشک فارغ از اینکه این موشک متعلق به کدام دستهبندیست میتواند بین ۱ تا ۵ میلیون دلار باشد. در نتیجه یک وعده پرتاب کامل از باتری سامانه پدافندی S-400، از ۳۲ میلیون دلار تا ۱۶۰ میلیون دلار هزینه داشته باشد. در نهایت با تبدیل این عدد به تومان، هزینه یک وعده پرتاب کامل، بسته به نوع موشک استفاده شده در این سامانه به تومان از ۲ تا ۱۰ هزار میلیارد تومان تخمین زده میشود.
سامانه تاد قویتر است یا S-400؟
در این گزارش به بررسی این دو سامانه پرداختیم. در نهایت انتخاب بین تاد و S-400 بستگی به نیازهای خاص کشور استفادهکننده دارد. هر دو سیستم نقش حیاتی در استراتژیهای دفاع مدرن ایفا میکنند و حفاظت در برابر تهدیدات موشکی پیچیده و رو به افزایش را فراهم میکنند. هر دو نقاط ضعفی دارند که در این گزارش به آنها اشاره شد. صرف نظر از تمام این ویژگیها استقرار این سامانهها میتواند بسیار هزینهبر باشد.
