کاخ ساسانی سروستان فارس؛ جلوه ای از معماری ساسانی

از همین الان وسایل‌تان را برای سفر به استان فارس جمع کنید که این مورد از جاهای گردشگری سروستان یعنی کاخ ساسانی سروستان را هیچ‌جوره نمی‌توان از دست داد. به استان فارس که سری بزنید، با تعداد زیادی از جاهای دیدنی تاریخی و باشکوه آشنا می‌شوید؛ یکی از این نمادهای شکوه تاریخ، مجموعه کاخ سروستان است.

کاخ ساسانی سسروستان، هم در میراث ملی ایران و هم در مجموعه میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است؛ این کاخ در سال ۱۳۱۰ به ثبت ملی و در سال ۱۳۹۷ به ثبت جهانی رسید. از سال ۱۳۹۷ تا الان محبوبیت کاخ سروستان هر روز بیشتر شده است.

کاخ ساسانی سروستان کجاست؟

کاخ ساسانی سروستان در مسیر شیراز به سفا و ۱۴ کیلومتری جنوب شهر سروستان قرار دارد. برای رسیدن به این جاذبه دیدنی باید به جاده خاوران-سروستان بروید و از آن‌جا به جاده کاخ ساسانی برسید. در انتهای جاده، کاخ دیدنی ساسانی قرار گرفته است. اگر از شیراز به این کاخ می‌روید، خوب است بدانید از شیراز تا کاخ ساسانی، با ماشین حدود ۲ ساعت طول می‌کشد.

برای گردشگرانی که عاشق جاهای دیدنی تاریخی هستند، کاخ سروستانی یکی از مواردی است که هوس رفتن به استان فارس را درونشان زنده می‌کند. نمای این کاخ در شب، دیوارهای قدیمی و سنگی کاخ سروستان، مساحت بزرگی که دارد و چشم‌انداز آن به کوه، چیزهایی نیست که به‌راحتی بتوان فراموش کرد.

آدرس: استان فارس، شهرستان سروستان، ۱۴ کیلومتری جنوب شهر سروستان، مسیر شیراز-فسا، جاده خاوران-سروستان، جاده کاخ ساسانی

مسیر دسترسی به کاخ ساسانی سروستان

برای رسیدن به استان فارس و بازدید از کاخ ساسانی در سروستان راه‌های مختلفی وجود دارد؛ از راحت‌ترین و سریع‌ترین راه رسیدن به سروستان شروع می‌کنم، یعنی سفر هوایی. سروستان فرودگاهی ندارد؛ اما خوشبختانه دو فرودگاه نزدیک به این شهر هستند.

فرودگاه شهدای فسا و فرودگاه بین‌المللی شیراز، نزدیک‌ترین فرودگاه‌های استان فارس به شهرستان سروستان هستند. اگر می‌خواهید دسترسی بیشتری  به استان فارس داشته باشید و از جاهای دیدنی شیراز و فارس هم کنار کاخ ساسانی بازدید کنید، پیشنهاد می‌کنم به مقصد شیراز بلیط بگیرید.

راه دوم بازدید از کاخ ساسانی سفر با قطار است؛ اما در این روش هم باید از ایستگاه قطار شیراز استفاده کنید. متاسفانه خود شهرستان سروستان ایستگاه قطار ندارد و برای رسیدن به این شهرستان با قطار، باید با قطار به شیراز بروید و بعد با وسیله‌های نقلیه خودتان را به سروستان برسانید.

برای سفر با اتوبوس و بازدید از کاخ ساسانی هم باز باید به شیراز بروید؛ شهر شیراز پایانه‌های مسافری مختلفی دارد. بستگی به این‌که هتل‌تان کجاست، می‌توانید به‌راحتی یکی را انتخاب کنید.

مسیر تهران به استان فارس مسیر پرطرفداری است؛ می‌توانید از قطار، هواپیما، اتوبوس یا ماشین شخصی برای رسیدن به سروستان استفاده کنید. برای رسیدن از تهران به استان فارس و شهرستان سروستان با ماشین، لازم نیست نگران باشید. من دو مسیر به شما معرفی می‌کنم که از تهران به شهرستان سروستان برسید.

مسیر اول با تقریبا ۹۳۵ کیلومتر، کوتاه‌ترین مسیر است. برای شروع، باید از کنار رباط‌کریم و پرند بگذرید و وارد آزادراه تهران-ساوه شوید. با گذشتن از ساوه، وارد آزادراه قاسم سلیمانی می‌شوید و بعد از شهر سلفچگان، جاده دلیجان- سلقچگان و بعد جاده دلیجان میمه را رد می‌کنید. بعد هم باید از جاده میمه-اصفهان، خود را به اصفهان برسانید.

از اینجا باید مسیر اصفهان-شهرضا و بعد اصفهان-شیراز را پشت سر بگذارید. با گذشت از شهرهای صفا شهر، مادر سلیمان، سعادت شهر، ارسنجان، سلطان شهر، خرامه و اسلام آباد، به سروستان می‌رسید. حالا دیگر با خیال راحت می‌توانید استراحت کنید و سر فرصت از کاخ ساسانی سروستان بازدید کنید.

دومین مسیر، حدود ۹۵۰ است. اول از همه باید از تهران به سمت قم راهی شوید. از آزادراه خلیج فارس می‌توانید به آزادراه امیرکبیر برسید و از کنار شهر مذهبی قم و در نهایت کاشان، رد شوید. آزادراه امیرکبیر را تا نزدیکی اصفهان ادامه دهید؛ از امیرکبیر به بزرگراه آزادگان بپیچید و به اصفهان بروید. از اینجا به بعد، تا سروستان مثل همان مسیر اول است؛ پس اگر این مسیر را انتخاب می‌کنید، برای پیدا کردن مسیر بعد از اصفهان، پاراگراف قبلی را دوباره بخوانید.

بهترین زمان بازدید از کاخ ساسانی سروستان

بهترین زمان بازدید از کاخ ساسانی سروستان، فصل بهار و اوایل پاییز است. سروستان زمستان‌های خیلی سرد، تابستان‌های گرم و خشک، پاییزها و بهارهای خنک و معتدل دارد؛ به همین دلیل فصل بهار و اوایل پاییز که هوا خوب است، بهترین زمان بازدید از کاخ است.

از نظر شلوغی، بهار و پاییز شلوغ‌ترین فصل‌ها در سروستان هستند؛ اما اگر شلوغی زیاد شما را اذیت می‌کند لازم نیست نگران باشید. گردشگران زیادی برای بازدید از کاخ ساسانی در سروستان می‌آیند؛ اما هیچ‌وقت فضا خیلی شلوغ نمی‌شود. بیشترین شلوغی جاده‌ها و منطقه، اوایل بهار و موقع تعطیلات نوروز است؛ با این حال مطمئنم اگر در این زمان‌ها هم به استان فارس سفر کنید، کلی به شما خوش می‌گذرد.

معماری کاخ ساسانی سروستان

مجموعه کاخ ساسانی سروستان در کل حدود ۲۵ هکتار مساحت دارد؛ که بخشی از آن زمین‌های خالی و بخش هیجان‌انگیز آن، خود کاخ است. این زمین‌های خالی تپه‌ها و ناهمواری‌هایی دارد که به نظر می‌رسد بناهایی هم اطراف کاخ وجود داشت که به مرور زمان تخریب شده است.

کاخ سروستانی، از سنگ، آجر و گچ ساخته شده است؛ با نگاه کردن و دست کشیدن به دیوارهای کاخ خودتان متوجه این موضوع می‌شوید. کاخ سروستان بیشتر از هزار سال قدمت دارد و به قول کارشناسان، یکی از بی‌پرواترین ساخته‌های ساسانیان است.

کاخ ساسانی دو ساختمان دارد که هر کدام گنبد و ایوان‌های خودش را دارد؛ دیوارهای جدا شده هم متعلق به ساختمان کنارش است که به مرور زمان فرسوده و تخریب شده است. متاسفانه کاخ ساسانی در سروستان وضع خوبی ندارد و زیاد هم به آن رسیدگی نمی‌شود. با قدم زدن در محیط و اطراف کاخ، علاوه بر زیبایی‌های تاریخی کاخ سروستان، زشتی‌هایی را می‌بینید که نشان از بی‌توجهی به این مکان یا اشتباه گردشگران است.

بخش‌های مختلف کاخ ساسانی سروستان

نمای اصلی کاخ ساسانی سروستان در ضلع جنوبی قرار دارد که شامل یک ایوان مرکزی و دو ایوان کوچک‌تر در دو طرف می‌شود. ایوانی مربعی در بخش مرکزی کاخ قرار دارد که هم به تالار اصلی و هم به چهارحیاط راه دارد؛ دیوار جنوبی تالار مرکزی هم به یک ایوان جانبی خارجی وصل شده است.

ایوان بزرگ شرقی با تالار مرکزی ارتباط دارد. برای ایوانی که در شمال کاخ قرار دارد هم پله‌هایی وجود دارد که به محوطه بیرون کاخ ساسانی می‌رسد. در دو طرف بنا دو اتاق باریک با طاق گهواره‌ای قرار دارد؛ اما این دو اتاق روبه‌روی هم قرار ندارند.

از سه‌کنج یا گوشواره برای قرار گرفتن و تقویت گنبدها استفاده شده است. خود گنبدها هم نیم دایره‌ای کامل نیستند و وسط هر دوی آن‌ها سوراخی وجود دارد.

امکانات رفاهی کاخ ساسانی سروستان

متاسفانه اطراف کاخ ساسانی سروستان امکانات خاصی وجود ندارد که اینجا به آن اشاره کنم. سرویس‌های بهداشتی هم وضع خوبی ندارند، همان‌طور که بالاتر گفتم توجه کمی به این جاذبه تاریخی شده است؛ به همین دلیل امکاناتی اطراف کاخ پیدا نمی‌کنید.

البته باید بگویم که در مسیر رسیدنتان به کاخ ساسانی در سروستان مراکز خدماتی و امکانات متنوعی وجود دارد که می‌توانید از همه آن‌ها به‌راحتی استفاده کنید. شهرستان سروستان از امکانات خوبی برخوردار است؛ پیشنهاد می‌کنم قبل از رسیدن به کاخ ساسانی، سری به سروستان بزنید و از امکانات و خدمات مورد نیازتان استفاده کنید.

در مورد پارکینگ هم باید بگویم که فضای مشخصی به‌عنوان پارکینگ برای کاخ در نظر گرفته نشده است؛ اما فضای کافی برای پارک ماشین‌ها در اطراف کاخ وجود دارد و نیاز نیست دنبال جای پارک بگردید.

جاهای دیدنی نزدیک به کاخ ساسانی سروستان

خوب است حالا که به کاخ ساسانی در سروستان می‌روید، سری هم به جاهای دیدنی نزدیک آن بزنید تا سفری خاطره‌انگیزتر داشته باشید. در این بخش سه تا از جاذبه‌های دیدنی نزدیک به کاخ را به شما معرفی می‌کنم.

– دریاچه مهارلو

تا به حال از دریاچه صورتی چیزی شنیده‌اید؟ یا عکس‌هایی از آن را در اینترنت دیده‌اید؟ یا تا به حال دلتان خواسته به دریاچه‌ای صورتی سر بزنید؟ دریاچه مهارلو همان دریاچه صورتی است که در رویاها زیاد دیده می‌شود. دریاچه مهارلو قطعا جذاب‌ترین جاذبه دیدنی نزدیک به کاخ ساسانی سروستان است؛ پیشنهاد می‌کنم به هیچ وجه دیدن آن را از دست ندهید.

تالاب یا دریاچه مهارلو، در حدود ۱۸ کیلومتری جنوب شرقی شهر مهارلو قرار دارد. در این دریاچه نوعی جلبک رشد می‌کند که باعث می‌شود رنگ دریاچه صورتی یا قرمز دیده شود. دریاچه مهارلو بخشی از منطقه شکار ممنوع مهارلو و زیستگاه و پناهگاه پرندگان مهاجری مختلف مثل فلامینگو است.

– آرامگاه شیخ یوسف سروستانی

آرامگاه شیخ یوسف سروستانی در خود سروستان قرار دارد و قبل از بازدید از کاخ ساسانی سروستان، می‌توانید سری به این آرامگاه بزنید. این بنا محل زندگی و درس‌دادن شیخ یوسف بن یعقوب سروستانی بود و الان آرامگاه شیخ یوسف و محمد بن حسن علی البیضاوی است.

اگر به این بقعه تاریخی سری بزنید، دو سنگ قبر با نوشته‌هایی روی آن و کتبیه استاد علی بن حسن علی الغاوی را می‌بینید. جدا از این موارد، معماری بقعه چشمتان را می‌گیرد. این بنا در نزدیکی میدان اصلی شهر قرار دارد و سریع می‌توانید آن را پیدا کنید. کافی است همان اطراف به دنبال دو چهارتاقی نزدیک به هم و با حس و حالی قدیمی بگردید.

– حمام کوهنجان

ساختمان حمام عمومی کوهنجان نزدیک کاخ ساسانی از سنگ، آجر و ساروج ساخته شده و تنها حمام قدیمی شهر کوهنجان است. این حمام در وسط شهر قرار دارد و نیمی از آن زیر زمین قرار دارد. طاق‌های آجری، نورپردازی شیشه‌ای، بخش‌های مختلف حمام و قدیمی بودن آن، حس و حالتان برای بازدید ازدیدنی‌های تاریخی را حفظ می‌کند و شما را به وجد می‌آورد.

علت نام‌گذاری کاخ ساسانی سروستان

فکر می‌کنم شما هم تا الان متوجه شدید چرا به این کاخ، کاخ ساسانی سروستان می‌گویند. این کاخ در شهرستان سروستان ساخته شده و مربوط به دوره ساسانی است؛ به همین دلیل، کاخ ساسانی سروستان نام گرفت.

البته به این کاخ، «قصر ساسانی» و «چهارتاق» هم می‌گویند، که ممکن است از مردم محلی این اسم‌ها را هم بشنوید؛ اما در میراث جهانی یونسکو، این بنا کاخ ساسانی سروستان نام دارد.

تاریخچه کاخ ساسانی سروستان

اگر از خواندن تاریخچه مکان‌ها لذت می‌برید، این بخش را با دقت بیشتری بخوانید که خوراک خودتان است.

سال ۱۸۱۰ میلادی بود که سرگور اوزلی، تاجر، دیپلمان، زبان‌شناس و سفیر بریتانیا در ایران، از کاخ ساسانی سروستان بازدید کرد و شروع به تحقیق در مورد این بنا کرد. در آن زمان این سفیر، کاخ ساسانی را بنایی آجری با سبک معمول دوره اسلامی معرفی کرد.

مادام ژان دیولافوا، که مهندس ساختمان و باستان‎شناسی فرانسوی بود، یکی دیگر از اشخاصی بود که از این بنا بازدید کرد؛ اما این باستان‌شناس عقیده داشت که کاخ ساسانی مربوط به اواخر دوره هخامنشیان است.

در سال ۱۸۴۰ میلادی اوژن فلاندن، سیاست‌مدار، نقاش و معمار فرانسوی از کاخ ساسانی در سروستان بازدید کرد و آن را با چند بنای چهارطاقی دیگر هم مقایسه کرد. عقیده این معمار اول بر این بود که این عمارت با کاربری کاخ ساخته شده است؛ اما بعدها به این نتیجه رسید که کاخ ساسانی سروستان، آتش‌گاهی از دوره ساسانیان است.

در سال ۱۹۱۰ میلادی امیل هرتسفلد، که باستان‌شناس و ایران شناس آلمانی است، در مورد کاخ سروستان تحقیق کرد. به گفته این باستان‌شناس، کاخ ساسانی در سروستان مربوط به دوره پادشاهی بهرام پنجم است.

بهرام پنجم یا بهرام گور، پادشاه ساسانی و فرزند یزدگرد اول و از سال‌های ۴۲۱ تا ۴۳۸ میلادی، پادشاه ساسانیان بود. امیل هرتسفلد عقیده داشت این عمارت به دستور بهرام پنجم و توسط مهرنرسه که وزیر ساسانیان بود، ساخته شد.

در سال ۱۹۸۰ میلادی، دانشگاه نیویورک، تحقیقات خود را در مورد کاخ سروستان شروع کرد. بعد از مقایسه این کاخ با کاخ‌های بنی امیه در اردن، نتیجه گرفت که این بنا احتمالا در دوره آل بویه ساخته شده است.

تمام این داستان‌ها و نظریه‌های مختلف، در دهه ۱۳۸۰ تمام شد. آن زمان، تحقیقی باستان‌شناسی روی کاخ ساسانی سروستان شد که مشخص کرد این کاخ در اواخر دوره ساسانی و اوایل عصر اسلامی ساخته شده و در همان دوره اسلامی، یک بار هم مرمت شده است.

توصیه‌هایی برای بازدید از کاخ ساسانی سروستان

برای بازدید از کاخ ساسانی سروستان لازم نیست هیچ مبلغی برای ورودی پرداخت کنید؛ هر روزی که بخواهید به‌راحتی می‌توانید با ماشین به این جاذبه دیدنی برسید و حالش را ببرید. برای این‌که تجربه‌ای به‌یادماندنی‌تر داشته باشید، پیشنهاد می‌کنم دوربین یا تلفن همراه خود را برای عکاسی همراه خود داشته باشید.

صبح و بعدازظهر، همان‌طور که همه می‌دانید، هوا خنک‌تر است و گشت و گذار راحت‌تری در این زمان‌ها دارید؛ اما اگر در مورد نمای کاخ ساسانی سروستان در شب کنجکاو هستید، پیشنهاد می‌کنم عصر یا وقت غروب به کاخ سری بزنید.

 

منبع: علی بابا