یک کارشناس گردشگری و برنامه و بودجه درباره آثار مخرب بازدیدهای پرشمار و ازدحام جمعیت در بناهای تاریخی هشدارجدی داد و پیش از آن‌که علاج واقعه دیر شود و به اعتبار و خوش‌نامی بناهای جهانی ایران خدشه وارد شود، چند راهکار پیشنهاد کرد.
سعید امیریان، کارشناس برنامه و بودجه و گردشگری به آثار مخرب بازدیدهای پرشمار از بناهای تاریخی پرداخت و اظهار کرد: بازدیدهای بیش از حد از محوطه‌ها و بناهای تاریخی چند آسیب به همراه دارد؛ وقتی بازدیدها بیش از حد ظرفیت بنا یا محوطه تاریخی انجام می‌شود، عملاً امکان انتقال پیام و محتوای فرهنگی از بین می‌رود.
فرض کنید ظرفیت مطلوب بازدید روزانه تخت جمشید یک هزار نفر باشد، اما سه تا ۱۰هزار نفر در یک روز از این محوطه تاریخی بازدید کنند و یا جمعیتی که در لحظۀ تحویل سال در حافظیه گردهم می‌آیند، وقتی بیش از ظرفیت تحمل بنا یا محوطه‌ای باشد امکان انتقال و دریافت مفاهیم فرهنگی تاریخی این مکان‌ها برای مخاطبان از بین می‌رود.
در چنین شرایطی بازدیدکننده چگونه می‌تواند فضای معنوی حافظیه را درک کند و یا پیام تاریخی تخت جمشید را دریافت کند، با این وصف بازدید از بنا و محوطه‌های تاریخی بی‌معنی می‌شود.
او اضافه کرد: مکانی مانند باغ فین کاشان، که معمولاً پربازدید است، وقتی بازدیدکننده با ارزش‌های فرهنگی آن بنا مواجه نشود و فقط به فکر نجات از ازدحام جمعیت در حمام فین باشد، آن بازدید بی‌نتیجه می‌ماند و از نظر فرهنگی عایدی برای مردم و جامعه و حتی حاکمیت ندارد.
این کارشناس میراث فرهنگی و گردشگری، آسیب دیگر بازدیدهای پرازدحام را به چالش کشیدن حفاظت بناها و محوطه‌های تاریخی دانست و افزود: در ازدحام نمی‌توان حفاظت پایدار داشت و آن شکل از بازدید و ازدحام جمعیت ممکن است به بنای تاریخی آسیب بزند و آنها را با تخریب مواجه کند و در مواردی با معضل زباله، یادگاری‌نویسی و تخریب‌هایی از این دست مواجه کند که موجودیت بنا را به خطر بیندازد.
خوش‌نامی بناهای تاریخی چگونه به خطر می‌افتد؟
امیریان گفت: اگر قرار است بازدید از بناها و محوطه‌های تاریخی باعث تخریب شود که نقض غرض است، با این شرایط چرا باید از بناهای تاریخی بازدید شود، آن هم وقتی قرار است پیام فرهنگی و تاریخی به گردشگر و بازدیدکننده منتقل نشود، بنا رو به اضمحلال برود و خوش‌نامی و اعتبار آن از بین برود.
او اضافه کرد: این خوش‌نامی محوطه‌ها و بناهای تاریخی است که باعث می‌شود از اقصی‌نقاط ایران و یا جهان بازدیدکننده داشته باشند. درحالی‌که بازدید انبوه و ازدحام جمعیت به وجهه و اعتبار بنا خدشه وارد می‌کند.
این کارشناس برنامه‌ریزی و بودجه در ادامه گفت: ضرورت دارد وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی حتماً برای بازدید از بناها و محوطه‌های تاریخی به‌ویژه آن‌هایی که در فهرست میراث جهانی ثبت شده‌اند، برنامه مشخص‌تری داشته باشد.
طبق مطالعاتی که قبلاً انجام شده است وقتی یک بنا در یونسکو ثبت جهانی می‌شود تعداد بازدیدکنندگان آن، دستکم سه برابر می شود، بنابراین حتماً باید ظرفیت تحمل این بناها و محوطه‌ها برآورد و مشخص شود تا به این شکل از بروز بخشی از آسیب‌ها جلوگیری شود و ضمن حفاظت، بنا و محوطه تاریخی خوش‌نام بماند.
امیریان همچنین برای مدیریت بازدیدها به عنوان راهکار پیشنهاد کرد: متولیان میراث فرهنگی علاوه بر اینکه لازم است مردم را آگاه کنند تا روزهای غیر تعطیل را برای دیدن موزه‌ها، محوطه‌ها و بناهای تاریخی انتخاب کنند، لازم است از طریق سیاست قیمت‌گذاری، مردم را تشویق و ترغیب به مدیریت زمان بازدید کند، مثلاً وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی می‌تواند در روزهای غیر پیک، قیمت بلیت موزه و اماکن تاریخی را کاهش دهد، این اقدام یک سیگنال است.
این کارشناس گردشگری با اعتقاد بر اینکه بهای بازدید از موزه‌های ایران در مقایسه با جهان، پایین است، بر ضرورت اصلاح قیمت‌گذاری بازدید از بناها، محوطه‌ها و موزه‌ها تأکید کرد و گفت: وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی می‌تواند با تعیین ظرفیت تحمل اماکن تاریخی و مشخص کردن روزها و ساعت‌های خلوت، در قیمت‌ها بازنگری کند و برای زمان‌های کم بازدید تخفیف‌های ویژه‌ای را در نظر بگیرد و تفاوت و تنوعی را در قیمت‌ها قائل شود.
رزرو اینترنتی بازدید از بناها و محوطه های تاریخی و فرهنگی در روزهای تعطیل از دیگر راهکارهایی است که امروزه به لطف تکنولوژی قابلیت کاربرد برای مدیریت حجم بازدیدکنندگان را فراهم می‌کند.
این کارشناس برنامه‌ریزی و گردشگری ادامه داد: مسؤولان فرهنگی علاوه بر مدیریت جمعیت در محوطه‌ها، لازم است پیرامون محوطه‌ها را نیز مدیریت کنند، آنها می‌توانند استراحتگاه‌هایی ایجاد کنند و مردم را تشویق به انتظار برای یک بازدید مطلوب و به دور از ازدحام جمعیت کنند. این اقدام باعث می‌شود در زمان ازدحام جمعیت و شلوغی، بخشی از بازدیدکنندگان اوقات خود را در استراحتگاه‌ها بگذرانند.
بعضی‌ها هستند که مایلند وقتشان را در نزدیکی یک محوطه تاریخی بگذرانند، بی آن‌که بازدیدی از آن داشته باشند، مثلاً در نزدیکی یک محوطه تاریخی غذا و یا نوشیدنی میل کنند، در حالی که در حال حاضر تقریباً در کنار محوطه‌های جهانی ایران چنین امکانی وجود ندارد. توزیع جمعیت بین سایر جاذبه‌های گردشگری در اطراف آثار و بناهای تاریخی از دیگر سیاست‌هایی است که می‌تواند از ازدحام بیش از حد بازدیدکنندگان در یک نقطه جلوگیری کند.
امیریان تأکید کرد: لازم است وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در کنار مسائل روزمره خود به وظیفه خطیری که در قبال محوطه‌ها و آثار تاریخی ایران دارد، به‌ویژه درباره آثار جهانی، بیشتر بپردازد.
منبع:ایسنا
