موی زنان در تورات و انجیل؛ متون مقدس یهودی و مسیحی چه می گویند؟

به گزارش تابناک، در انجیل، به‌ویژه در عهد جدید، چند آیه وجود دارد که به موضوع موی زنان اشاره می‌کند. این آیات بیشتر در زمینه‌های فرهنگی، مذهبی و اجتماعی زمان خود مطرح شده‌اند و معمولاً به نقش ظاهری و معنوی زنان در جامعه مسیحی آن دوره ارتباط دارند.

اول قرنتیان ۱۱:۵-۶
در این بخش، پولس رسول درباره پوشش سر و مو صحبت می‌کند: 

«اما هر زنی که با سر برهنه دعا یا نبوت کند، سر خود را رسوا می‌سازد، زیرا مثل این است که سرش تراشیده شده باشد. اگر زنی سر خود را نپوشاند، پس مویش را بتراشد؛ اما اگر برای زن مایه شرمساری است که مویش تراشیده یا سرش برهنه باشد، پس سر خود را بپوشاند.»
اینجا به نظر می‌رسد که مو به‌عنوان بخشی از زیبایی و احترام زن تلقی می‌شود و تراشیدن آن نوعی شرمساری محسوب می‌شده است. در آن زمان، پوشاندن سر در هنگام عبادت نشانه‌ای از فروتنی و احترام بود.

اول قرنتیان ۱۱:۱۴-۱۵
پولس ادامه می‌دهد: 

«آیا خود طبیعت به شما نمی‌آموزد که اگر مردی موی دراز داشته باشد، برای او مایه ننگ است؟ اما اگر زنی موی دراز داشته باشد، برای او افتخار است، زیرا مو به او به‌جای پوشش داده شده است.»

در این آیه، موی بلند زنان به‌عنوان چیزی طبیعی و افتخارآمیز توصیف می‌شود که نشان‌دهنده تفاوت جنسیتی در فرهنگ آن زمان است.

اول پطرس ۳:۳-۴
در این بخش، پطرس رسول به زنان توصیه می‌کند که زیبایی ظاهری را در درجه دوم اهمیت قرار دهند:  «زینت شما نه از بیرون باشد، مانند آرایش مو و زر و زیور یا پوشیدن لباس‌های فاخر، بلکه از انسان باطنی دل باشد، با زینت روح آرام و ملایم که در نظر خدا گران‌بهاست.»
اینجا تأکید بر این است که زیبایی درونی مهم‌تر از آرایش مو یا ظاهر بیرونی است، هرچند به‌طور خاص به موی زنان اشاره شده است.

زمینه فرهنگی و تاریخی
در زمان نگارش این متون، مو برای زنان در فرهنگ یهودی و رومی-یونانی اهمیت زیادی داشت و به‌عنوان نمادی از زیبایی، حیاء و جایگاه اجتماعی دیده می‌شد. این آیات نشان‌دهنده انتظاراتی هستند که از زنان در جوامع اولیه مسیحی وجود داشت، اما تفسیر آنها امروز بستگی به دیدگاه‌های الهیاتی و فرهنگی افراد دارد.

به گزارش تابناک، در تورات (که بخش اصلی عهد عتیق در سنت یهودی و مسیحی است) و کتاب مقدس یهودیان، اشاره‌های مستقیم به موی زنان کمتر از عهد جدید است، اما چند مورد وجود دارد که به‌طور خاص یا ضمنی به این موضوع مرتبط می‌شود. این موارد اغلب در بستر قوانین شرعی، آیین‌ها یا رویداد‌های تاریخی مطرح شده‌اند. در زیر به برخی از این موارد اشاره می‌کنم:

اعداد ۵:۱۸ (آزمایش زن متهم به خیانت)
در این بخش، آیینی برای آزمایش زنی که به خیانت متهم شده توضیح داده می‌شود: 
«کاهن آن زن را در حضور خداوند ایستاده نگاه دارد و سر زن را باز کند و هدیه یادآوری را در دست‌های او بگذارد…»

در اینجا «باز کردن سر» به معنای برداشتن پوشش سر یا آشکار کردن مو تفسیر شده است. مو در این موقعیت به‌عنوان بخشی از هویت و شرافت زن دیده می‌شود و آشکار شدن آن در این آیین نوعی رسوایی یا فروتنی ritualistic تلقی می‌شده است.

لاویان ۲۱:۱۰ (قوانین کاهنان)
اگرچه این آیه مستقیماً درباره زنان نیست، اما به کاهن اعظم دستور می‌دهد که «سر خود را نپوشاند و جامه‌هایش را ندرَد». این نشان‌دهنده اهمیت مو و پوشش در زمینه تقدس و احترام است. به‌طور غیرمستقیم، می‌توان حدس زد که در فرهنگ آن زمان، مو و نحوه نگهداری آن برای هر دو جنس اهمیت آیینی داشت.

اشعیا ۳:۱۶-۲۴ (سرزنش زنان اورشلیم)
در این بخش از عهد عتیق، اشعیا نبی زنان مغرور اورشلیم را سرزنش می‌کند:  «زنان صهیون سربلند شده‌اند… خداوند سر این دختران صهیون را کچل خواهد کرد…» در اینجا، از دست دادن مو به‌عنوان مجازاتی برای غرور و تجمل‌پرستی ذکر شده است. این نشان می‌دهد که مو برای زنان نمادی از زیبایی و جایگاه اجتماعی بود و از دست دادن آن نشانه تحقیر.

تراشیدن مو در سوگواری یا نذر
در تورات، تراشیدن مو گاهی به‌عنوان بخشی از نذر یا عزاداری ذکر می‌شود (مثلاً در اعداد ۶:۵ درباره نذر نذیری)، اما این بیشتر برای مردان صراحت دارد. با این حال، در فرهنگ عبری، زنان نیز گاهی مو‌های خود را در شرایط خاص کوتاه می‌کردند، هرچند این عمل برای آنها کمتر رایج بود و گاهی با شرم همراه تلقی می‌شد.

زمینه فرهنگی
در سنت یهودی باستان، مو‌های زنان اغلب با زیبایی، حیاء و هویت مرتبط بود. پوشاندن مو، به‌ویژه برای زنان متأهل، بعد‌ها در تفاسیر تلمودی (خارج از متن تورات) به‌عنوان نشانه‌ای از حیا و احترام به همسر رایج شد، اما در خود تورات این موضوع به‌صورت قانون صریح بیان نشده است. از سوی دیگر، مو‌های بلند و آراسته به‌عنوان نشانه‌ای از زنانگی و جذابیت دیده می‌شد، همان‌طور که در غزل غزل‌های سلیمان ۴:۱ آمده: «اینک تو جمیله‌ای،‌ای محبوب من… موهایت مانند گله بز‌هایی است که از کوه جلعاد پایین می‌آیند.»

تورات، قلب تپنده عهد عتیق، در دل خاورمیانه باستان و میان قوم بنی‌اسرائیل زاده شد. این متن، که با قلم عبری بر صفحه تاریخ حک شده، قوانین و روایت‌هایی را در خود دارد که از زندگی قبیله‌ای در بیابان تا استقرار در سرزمین موعود حکایت می‌کند. اینجا، هویت قومی و مذهبی قوم برگزیده در کانون توجه است. اما انجیل، که گوهر عهد جدید است، در قرن اول میلادی و زیر سایه امپراتوری روم شکوفا شد. در این جهان، که فرهنگ یونانی و یهودی در هم تنیده بودند، زبان یونانی کوینه به ابزاری برای رساندن پیام عیسی به گوش همه ملت‌ها بدل گشت.