سرنوشت فیلترینگ در ایران چه می‌شود؟!

در انتخابات ریاست جمهوری قریب به اتفاق کاندیداها از جمله «مسعود پزشکیان» تاکید بر رفع فلیترینگ در کشور داشتند و آثار و خسارات این موضوع را زیان بار برای بخش های مختلف از جمله در خصوص سرمایه اجتماعی خواندند. اما سرنوشت فیلترینگ در ایران موضوعی پیچیده و تحت تأثیر عوامل مختلف سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و … است.

حالا خبر می رسد، ادامه فیلترینگ به مو رسیده و عنقریب است که بساط آن برچیده شود. رئیس جمهور و دولت تاکید بر برچیده شدن بساط فیلترینگ دارند و رئیس مجلس هم به صراحت از مخالفت با ادامه فیلترینگ سخن گفته است. بخش زیادی از نمایندگان مجلس هم تقریبا چنین نگاهی دارند و حتی چند هفته پیش خبر از موافقت با این موضوع – یعنی برچیده شدن بساط فیلترینگ در شورای عالی فضای مجازی آمد که خیلی از رسانه ها روی آن مانور دادند، ولی همچنان خبری از این موضوع نیست!

در بسیاری از مناطق دنیا با هدف «کنترل اجتماعی» دست به کنترل و هدفمند کردن فضای اینترنت و نحوه استفاده از پلتفرم های ارتباطی و شبکه های اجتماعی به ویژه برای رده های سنی مختلف می زنند؛ حتی شرکت های ارائه دهنده خدمات در این زمینه را مکلف به همکاری با دولت آن کشور می کنند که نمونه بارز آن اخیرا درباره شبکه اجتماعی و پیام رسان تلگرام و مالک معروف آن یعنی «پاول دروف» در فرانسه اتفاق افتاد. در کشور ما هم به منظور کنترل اطلاعات و جلوگیری از دسترسی به محتوای نامطلوب تلاش هایی در این زمینه توسط دولت روحانی صورت گرفت، اما به دلایل مختلفی این موضوع ابتر ماند و کار به فیلترینگ کشیده شد.

شاید مسائلی نظیر «استفاده از جدی رسانه ای و رسانه ها از شبکه های اجتماعی و پیام‌رسان‌های خارجی» حساسیت در خصوص این پلتفرم ها را بیشتر هم کرد. همچنین «تغییرات اجتماعی» و بهره گیری از شبکه های اجتماعی در توسعه روابط فردی و حتی خانواده ها و نفوذ به عمق جامعه بر نگرانی های اداره کنندگان کشور درباره اثرات مختلف این شبکه ها افزود. اما به هر روی باید فکر اساسی برای این وضعیت بشود.

علاوه بر نارضایتی های اجتماعی که به دلیل فیلترینگ برخی شبکه های اجتماعی خارجی شکل گرفته، فرصت هایی در دل این موضوع نهفته است که کشور در حال بی نصیب ماندن از آن است، از جمله تاثیرگذاری بر افکار عمومی به خصوص در فضای بین الملل از ناحیه برخی از این شبکه های اجتماعی و همچنین آسیب رساندن به معرفی کسب و کارها و همچنین برخی مشاغلی که از در این فضاها به تبلیغات، معرفی و فروش خود مشغول هستند.

در کنار ضرر و زیانی که به برخی مشاغل از ناحیه فیلترینگ وارد شده و کسب و کارها بعضا رونق خود را بدین واسطه از دست داده اند؛ یک اقتصاد مخفی و پنهان برای برخی افراد و جریانات برای دورزدن فیلترینگ و فروش فیلترشکن هم شکل گرفته که رقم ترنور سالانه آن بیش از چند هزار میلیارد است. در همین خصوص انجمن تجارت الکترونیک تهران در گزارشی گردش مالی بازار خرید و فروش ابزارهای فیلترشکن را در کشور سالانه بالغ بر ۵ هزار میلیارد تومان برآورد کرده است.

طبیعی است که با پیشرفت‌های تکنولوژیک و ظهور ابزارهای جدید برای دور زدن فیلترینگ، نظیر استارلینک یا سایر مسیرهایی که عملا این محدودیت را بی اثر می کند، مقوله فیلترینگ دیگر اثربخشی و کارایی لازم را نخواهد داشت مضاف بر اینکه مشکلاتی نظیر ایجاد نارضایتی عمومی، بهره گیری از این ابزار در روابط و معادلات بین المللی، رفع بیکاری و برطرف کردن محدودیت های کسب و کاری ناشی از این مساله، جمع کردن بساط سودجویی از ناحیه اقتصاد پنهان فیلترشکن فروشی و مسائلی از این دست دولت و حاکمیت باید به دنبال برداشتن فیلترینگ و رفع این محدودیت بی اثر باشند.

بنابر این باید به طور کلی گفت که سرنوشت فیلترینگ در ایران بستگی به عواملی چون احساس نیاز به تغییر، ایجاد رضایت مندی عمومی، فشارهای اجتماعی و اقتصادی، نیاز به بیان خواسته ها و تمایلات ایران در نظام بین الملل، تحولات بین‌المللی و جمع کردن بساط یک اقتصاد پنهان به منظور توسعه کسب و کارهای وابسته به شبکه های اجتماعی دارد که حتما در محاسبات تصمیم گیران این مقوله مورد نظر خواهد بود.

حالا وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در حاشیه جلسه چهارشنبه ۱۴ آذر ماه دولت از آخرین تلاش های دولت برای رفع فیلترینگ سخن گفته و عنوان کرده است: طرح دولت برای رفع فیلترینگ در شورای سران مطرح و بحث‌های جدی درباره آن شکل گرفته و رئیس جمهور به مرکز ملی فضای مجازی ماموریت داد تا این طرح را از زوایای مختلف بررسی کند.

حتما مواردی که در این یادداشت گفته شده مورد بررسی و ملاحظه اعضای تصمیم گیر برای رفع فیلترینگ خواهد بود؛ اینکه این مساله – فیلترینگ – عملا کارایی خود را از دست داده است و به همان نسبت قبل از فیلترینگ شبکه های اجتماعی و پیام رسان های خارجی از سوی ایرانی ها رصد و دنبال می شود؛ اینکه رفع فیلترینگ یک رضایتمندی عمومی جدی را به دنبال خواهد داشت و در نهایت اینکه دست سودجویان فیلترشکن و VPN فروش از کسب سودهای آنچنانی قطع شده و اقتصاد واقعی از ناحیه فعال شدن کسب و کارهای وابسته به شبکه های اجتماعی و پیامرسان های خارجی فعال و احیا خواهد شد…

* مدیر مسئول تابناک