از سال ۲۰۱۰، ۴ دسامبر (۱۴ آذر) به بزرگداشت یوزپلنگ به عنوان روز جهانی یوزپلنگ اختصاص یافته است. هر سال، این روز خاص به عنوان یادآور زیبایی باورنکردنی و منحصر به فرد این گربه بزرگ و همچنین نیاز فوری به تلاش‌های حفاظتی گرامی داشته می‌شود. به گزارش تابناک به نقل از ایسنا؛ گونه یوز دارای […]
از سال ۲۰۱۰، ۴ دسامبر (۱۴ آذر) به بزرگداشت یوزپلنگ به عنوان روز جهانی یوزپلنگ اختصاص یافته است. هر سال، این روز خاص به عنوان یادآور زیبایی باورنکردنی و منحصر به فرد این گربه بزرگ و همچنین نیاز فوری به تلاش‌های حفاظتی گرامی داشته می‌شود.
به گزارش تابناک به نقل از ایسنا؛ گونه یوز دارای دو زیرگونه اصلی است؛ زیرگونه آسیایی و زیرگونه آفریقایی. وضعیت یوزپلنگ آسیایی به‌قدری وخیم است که در حال حاضر این گونه جانوری در کشورهای همسایه ایران به‌طور کلی منقرض و در ایران هم به بخش‌هایی از استان‌های یزد، خراسان جنوبی، کرمان و سمنان محدود شده و جمعیت آن در سه استان یزد، خراسان جنوبی و کرمان بسیار ناچیز است. اینگونه در لیست سرخ اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) قرار دارد.
به گفته حمید ظهرابی – معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست – بر اساس آخرین آمار به دست آمده هفت یوز بالغ و ۱۰ توله یوز شناسایی شده‌اند. «فراز» و «فقه» دو یوز نر بالغ هستند. از یوزهای بالغ ماده «هیوا» توله‌ای ندارد ولی «مهشاد» چهار توله و «هلیا»، «هرب» و «تلخاب» هر کدام دو توله دارند.
تخریب زیستگاه یکی از عوامل موثر بر انقراض گونه‌هایی مانند یوزپلنگ است که شکل‌های مختلفی دارد. جاده‌کشی، معدن‌کاوی، چرای بی‌رویه، تغییر کاربری اراضی آسیب زیادی به زیستگاه‌های حیات وحش می‌زنند و از هم‌گسیختگی زیستگاه و جزیره‌ای شدن آن به‌صورتی که گونه در زیستگاه اسیر می‌شود را در پی دارد، در نتیجه برای جفت‌یابی و پیدا کردن طعمه دچار مشکل می‌شود.
حال ناخوش یوزپلنگ آسیایی
شتر، دام و سگ‌های گله هم به معضلی برای یوزپلنگ آسیایی تبدیل شده‌اند. به گفته حسن اکبری – معاون سابق محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست – یکی تهدیدهای جدی یوزپلنگ آسیایی در مجموعه حفاظتی توران، حضور تعداد زیادی دام و شتر است. دام و شتر در بسیاری از نقاط این مجموعه رفت و آمد می‌کنند. همراه گله‌های دام چوپان و تعداد قابل توجهی سگ است این در حالیست که یوزپلنگ به‌ویژه توله‌ها در مقابل وجود سگ بسیار آسیب‌پذیر هستند، به‌گونه‌ای که دربسیاری از مواقع مجبور به خروج از زیستگاه می‌شوند تا به جاهای امنی بروند یا اگر در آن مکان بمانند، آسیب خواهند دید.
خشکسالی هم موجب شده تا غذایی برای گونه‌های علفخوار باقی نماند. با کاهش جمعیت علفخواران، جمعیت گوشتخوار آسیب می‌بیند چراکه علفخواران طعمه گوشتخواران هستند. با کاهش طعمه، گوشتخواران از منطقه زیست خود خارج و به مناطق مسکونی برای شکار دام نزدیک می‌شود، در نتیجه بین انسان و دام تعارض ایجاد می‌شود و انسان برای کاهش تعارض ممکن است که به استفاده از سموم و تله‌گذاری روی بیاورد. در نتیجه حیوانات تلف می‌شوند.
از سوی دیگر حدود ۵۰ درصد از تلفات گوشتخواران مرتبط با تصادفات جاده‌ای حاشیه مناطق حفاظت شده است چراکه حیوانات مجبور به خروج از زیستگاه می‌شوند و تصادف می‌کنند.
سازمان حفاظت محیط زیست در سال‌های گذشته اقداماتی را برای حفاظت از یوز انجام داده است. این سازمان در دولت چهاردهم هم در این زمینه برنامه‌هایی دارد البته به گفته شینا انصاری – رییس سازمان حفاظت محیط زیست – برنامه حفاظت از یوز نیازمند مرور درس آموخته‌های گذشته و ایجاد یک ساختار پژوهشی و اجرایی منسجم و همدل است.
ظهرابی در این زمینه می‌گوید: در تلاش برای به‌روزرسانی این برنامه‌ها هستیم و آنها را تکمیل و اجرا می‌کنیم. به منظور اطمینان از صحت و دقت این برنامه‌ریزی، در حال فعال کردن کارگروهی از متخصصان بیرون از سازمان حفاظت محیط زیست هستیم تا آنان با کارشناسان درون سازمان همراه شوند و به‌صورت مشترک این برنامه‌ها را بازبینی و حین اجرا بر آنها نظارت و در صورت لزوم برنامه را بازنگری کنند. این ساختار مدیریتی است که فعلا در سطح ستاد طراحی شده است.
او ادامه می‌دهد: متخصصان داخلی را با انتشار فراخوان انتخاب می‌کنیم. قصد داریم این متخصصان پس از استقرار، خودشان بر حسب نیاز از متخصصان بین‌المللی هم دعوت و نظرخواهی کنند.
به گفته معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست همه برنامه‌هایی که در گذشته طراحی شده است را با قوت ادامه می‌دهیم. اولویت ما در این دوره مانند گذشته حفاظت از زیستگاه‌های طبیعی، امن کردن زیستگاه‌ها و ارتقای کیفیت و مطلوبیت زیستگاه است و در این جهت برنامه‌هایی برای افزایش ایمنی و حفاظت از مناطق، تقویت نیروهای محیط بان، به کار گرفتن امکانات و تجهیزات حفاظتی، استفاده از تجهیزات نوین حفاظتی و جلب مشارکت مردم در حفاظت از یوز را داریم که بخش عمده‌ای از فعالیت‌های ما را در بر می‌گیرد.
حال ناخوش یوزپلنگ آسیایی
یکی از تهدیدات یوزپلنگ آسیایی تصادف جاده‌ای است که این اتفاق بیشتر در جاده عباس آباد – میامی رخ داده است. اقداماتی در سال‌های قبل به منظور ایمن سازی این جاده برای یوزپلنگ‌ها آغاز شد که در دولت چهاردهم تداوم پیدا کرده است. انصاری در جلسه‌ای با فرزانه صادق مالواجرد – وزیر راه و شهرسازی – فنس‌کشی در حاشیه جاده عباس آباد ـ میامی را پیگیری کرد که با دستور مساعد خانم وزیر، منابع مالی تامین شد و به‌زودی عملیات اجرایی آن شروع می‌شود.
به گفته انصاری، روشن‌سازی این معبر نیز تکمیل شده است و کاهش سرعت خودروها در جاده عباس آباد که یک سال اجرا شد، با توافق مجدد قرار شده به‌صورت دایم ادامه پیدا کند و حداکثر سرعت مجاز خودروها در این محدوده ۹۰ کیلومتر خواهد بود.
او حفاظت از یوزپلنگ ایرانی را نیازمند منابع مالی می‌داند بنابراین برای دریافت حمایت‌های مالی بین‌المللی و داخلی با صندوق ملی محیط زیست هماهنگی شده است، تا حساب ویژه‌ای مختص یوزپلنگ ایجاد کنند و به غیر از منابع دولتی، سایر منابع مالی در این حساب ذخیره و متناسب با برنامه‌های پیش‌بینی شده برای حفاظت از یوز با نظارت سازمان حفاظت محیط زیست هزینه شود.
به اعتقاد رییس سازمان حفاظت محیط زیست این کار فرصتی را فراهم می‌کند که مردم به‌ویژه بخش خصوصی در قالب طرح‌های مسئولیت اجتماعی بتوانند به حفاظت از یوز که در حال حاضر به یک مطالبه ملی تبدیل شده است، کمک کنند.
حال ناخوش یوزپلنگ آسیایی
تکثیر یوز در اسارت نیز یکی از برنامه‌های سازمان حفاظت محیط زیست طی سال‌های گذشته بوده است. این سازمان در دولت چهاردهم بهره‌برداری از سایت تکثیر در اسارت خارتوران را در دستور کار خود قرار داده است علاوه بر آن اقداماتی در جهت ارتقای کیفیت امکانات و تجهیزات آن کرده است.
به گفته ظهرابی در سایت قبلی فضای کافی برای جست و خیز یوزپلنگ‌ها وجود نداشت و برنامه‌ای برای بازوحشی‌سازی یوزپلنگ‌ها نبود. ما در این پروژه با امکاناتی مثل «چیتاران» و ایجاد فضای لازم برای دویدن یوزها شرایط طبیعی‌تری را برای زیست آنها فراهم می‌کنیم. در واقع همان پروژه است و مقداری تکمیل و بهسازی می‌شود.
سازمان حفاظت محیط زیست از ذخیره‌گاه‌های نیمه طبیعی با دو هدف بهره خواهد برد. یکی برای بازوحشی‌سازی و معرفی زاده‌های یوزپلنگ به طبیعت در صورت موفقیت در تکثیر یوز در اسارت چراکه توله‌های آنها به مکانی نیاز دارند تا به‌تدریج بازوحشی شوند. در کنار آن برای تغذیه یوزها و افزایش مطلوبیت زیستگاه نیاز به افزایش جمعیت طعمه است بنابراین یکی از کارکردهای ذخیره‌گاه‌های نیمه طبیعی این است که مراکز تکثیر طعمه خواهیم داشت.
گفتنی است؛ با توجه به اینکه کمتر از ۲۰ یوزپلنگ آسیایی در طبیعت وجود دارند، لازم است بیش از گذشته دستگاه‌های مختلف برای حفاظت از این گونه ارزشمند همکاری کنند علاوه بر آن از مشارکت گروه‌های مردمی استفاده شود تا هرچه زودتر این گونه ارزشمند از لبه پرتگاه انقراض نجات پیدا کند.
