چرا بعضی‌ها زودتر پیر می‌شوند؟

دانشمندان دانشگاه استنفورد اخیرا سراغ بررسی این موضوع رفته‌اند که چرا موش‌های آزمایشگاهی یکسان که از یک دی‌ان‌ای پرورش یافته و در شرایط یکسان بزرگ شده‌اند، دوران پیری متفاوتی دارند. 

به گزارش تابناک به نقل از ایندیپندنت؛ برخی از این موش‌ها‌ــ که از نظر ژنتیکی غیرقابل تمایز بودند‌ــ در آزمایش‌های شناختی موفق بودند و می‌توانستند همچنان با سرعت روی چرخ‌های دویدن حرکت کنند. در حالی که برخی دیگر حتی فراموش می‌کردند کارهای ساده را انجام دهند و به‌سختی از جایی به جای دیگر می‌رفتند.

تلاش‌های دانشمندان برای کشف آنچه درون این موش‌ها اتفاق می‌افتاد، نحوه تفکر ما درباره پیری را متحول خواهد کرد. این تحقیقات برای پژوهش در مورد آنچه دانشمندان «پیری اندام» می‌نامند، فصلی جدید گشوده است. پیری اندام شاخه جدیدی است که به بررسی نحوه پیر شدن اندام‌های مختلف بدن ما می‌پردازد. زیرا به نظر می‌رسد برخی اندام‌ها زودتر از بقیه شروع به پیر شدن می‌کنند و این بر بیماری‌هایی که دچار می‌شویم و مدت زمانی که زندگی می‌کنیم، تاثیر می‌گذارد.

تحقیقات نشان می‌دهد که پیری فقط ناشی از گذر زمان و سال و ماه نیست و عوامل دیگری نیز در فرا رسیدن آن نقش دارند. پیش از این، پیری به‌عنوان یک فرایند ثابت و قابل پیش‌بینی در نظر گرفته می‌شد که بر تمام بخش‌های بدن به طور یکسان تاثیر می‌گذارد و همه‌چیز هم‌زمان تغییر می‌کند. اما اکنون می‌دانیم که روند پیر شدن بسیار تصادفی‌تر از آن چیزی است که قبلا تصور می‌کردیم، زیرا در قسمت‌های مختلف بدن ما، در زمان‌های متفاوت شروع می‌شود و ممکن است حتی مدت‌ها پیش از آنکه به پیری فکر کنیم، آغاز شده باشد.

از طرف دیگر، روند پیر شدن فرایندی شخصی است که در سطح مولکولی هر فرد به طور متفاوت رخ می‌دهد و ممکن است بخشی از آن تحت کنترل ما باشد. وقتی متوجه شویم اندام‌های ما چگونه پیر می‌شوند، شاید بتوانیم با تغییر شیوه زندگی‌، سرعت این فرایند را کاهش یا افزایش دهیم.

دانشمندان با استفاده از زیست‌شناسی مولکولی پیشرفته، ژنتیک و داده‌های کلان برای تجزیه و تحلیل نمونه‌های خون افراد، می‌توانند تشخیص دهند که برخی از ما «پیری قلبی» داریم، یعنی قلبمان نسبت به سایر بخش‌های بدن پیرتر است، یا «پیری مغزی» داریم، به این معنا که مغزمان در مقایسه با سایر اندام‌ها مسن‌تر است. یا اگر خوش‌شانس باشیم، ممکن است «جوانی مغز» داشته باشیم، به این معنی که مغزمان نسبت به دیگر اندام‌ها جوان‌تر باشد. همچنین ممکن است «پیری عضلانی» یا «جوانی کبد» داشته باشیم.

تقریبا هر اندام ممکن است زودتر از سایر اندام‌ها نشانه‌هایی از پیری را به نمایش بگذارد. تاثیر این وضعیت برای سلامتی ما بسیار قابل‌توجه است. دانشمندان دانشگاه استنفورد در یکی از بزرگ‌ترین مطالعات انسانی درباره پیری اندام‌ها، دریافتند افرادی که پیری قلبی دارند، نسبت به دیگر افراد بیشتر احتمال دارد دچار نارسایی قلبی شوند، در حالی که در افرادی که مغز جوان‌تری دارند، احتمال ابتلا به زوال عقل در سال‌های بعدی زندگی‌، حدود ۸۰ درصد کمتر از افرادی است که مغز معمولی یا پیر دارند.

این نتایج نشان می‌دهد که پیری بسیار پیش‌بینی‌‌ناپذیرتر از آن چیزی است که بسیاری از ما انتظار داریم. سن ما از نظر تاریخی، بر اساس سال تولد محاسبه می‌شود اما دانشمندان سال‌ها است که در حال اصلاح تعریف سن بیولوژیکی به طور جداگانه‌‌اند؛ آنچه نشان می‌دهد بدن ما چقدر درست کار می‌کند. سن بیولوژیکی ما ممکن است از سن تولدمان بیشتر یا کمتر باشد. 

شناخت نوع پیری می‌تواند بر روند تصمیم‌های ما برای مسائل مربوط به سلامتی تاثیر بگذارد. برای مثال، اگر کسی متوجه شود که قلبش زودتر از سایر اندام‌ها پیر می‌شود، باید آزمایش‌های قلبی بیشتری انجام دهد و در رژیم غذایی و ورزشی خود تغییراتی ایجاد کند.

تحقیقات نشان می‌دهند که شناخت پیری اندام‌ها می‌تواند از نحوه پیری فرد بر اساس سیستم‌های مختلف بدن جزئیات بیشتری نشان دهد. با این حال، آزمایش‌های خون برای تشخیص نوع‌ پیری فعلا در دسترس نیست و می‌توان امیدوار بود که در آینده، به غربالگری‌های سالانه اضافه شود؛ اما فعلا به نظر می‌رسد که تایید آن‌ها سال‌ها طول خواهد کشید.